مدل‌سازی آثار مقیاس و منطقه‌بندی بر نتایج واحد‌های فضایی (مطالعه موردی: مناطق جنوب آذربایجان غربی)

مفید بودن بسیاری از اشکال مطالعات فضایی به ماهیت موضوعاتی که تحت مطالعه هستند بستگی دارد. جغرافی‌دانان و برنامه‌ریزان شهری درای یک سنت طولانی‌مدت نسبت به مطالعه داده‌ها بر روی موضوعات فضایی در سطح مناطق و شهرها دارند . اما تا کنون هیچ استانداردی در رابطه با ارائه نتایج آماری به صورت واحدهای فضایی ارائه نشده است. در نتیجه، پژوهش‌های صورت‌گرفته تحت تاثیر اثر مقیاس و منطقه‌بندی هستند. هدف از این مطالعه تجزیه‌وتحلیل تاثیر اثر  مقیاس و منطقه‌بندی بر نتایج واحد‌های فضایی بود که مناطق روستایی جنوب آذربایجان غربی برای این منظور انتخاب شد. در این مطالعه، مبتنی بر رهیافت اثبات‌گرایی انتقادی، از روش‌شناسی کمّی استفاده شد. همچنین، مطالعه حاضر بر اساس روش توصیفی‌ تحلیلی و بر اساس هدف کاربردی است. جامعه آماری پژوهش 1143 روستای دارای سکنه با مجموع جمعیت 418948 در 9 شهرستان جنوب آذربایجان غربی بود. این مطالعه با به‌کارگیری 8 شاخص خدمات روستایی که در مجموع از 77 معرف تشکیل شده انجام گرفت. سپس، تاثیر اثر مقیاس و منطقه‌بندی بر نتایج بررسی و تحلیل شد. نتایج نشان داد مقدار آماره موران شاخص کل توزیع خدمات روستایی در سطح شهرستان با مقدار 0.39، در دهستان با مقدار 0.06، و در روستاها با مقدار 0.05 بوده که بر اساس آن الگوی توزیع خدمات روستایی در سطح شهرستان کاملاً خوشه‌ای و در سطح دهستان و روستا تصادفی بوده است. همچنین، نتایج میانگین شاخص کل خدمات روستایی با مقدار 15.09 در سطح شهرستان، 10.88 در سطح دهستان، و 2.31 در سطح روستا نشان می‌دهد با تغییر مقیاس واحدهای فضایی کل نتایج توزیع فضایی خدمات تغییر کرده است. این نتایج برای اثر منطقه‌بندی نیز صدق می‌کند و با تغییر الگوی منطقه‌بندی نتایج واحدهای فضایی تغییر کرده است. این نتایج نشان می‌دهد واقعیت‌های توزیع خدمات روستایی با تغییر مقیاس و الگوی منطقه‌بندی تغییر می‌کند.

Modeling the Effects of Scale and Zoning on the Spatial Unit Results: The Case Study of the Southern Lands of West Azerbaijan Province

The usefulness of many forms of spatial studies relies on the nature of the topics under study. Geographers and urban planners have a longlasting tradition of studying the data derived from spatial issues at regional and urban levels. Nonetheless, no standard has been offered so far on the provision of statistical results in the form of spatial units. Therefore, the results of the previous studies in this field have been influenced by the scale and zoning effects. The purpose of this study was to analyze the effect of scale and zoning on the spatial unit results. To this end, the rural areas located in the southern parts of West Azerbaijan province were selected. This study adopted the critical positivism approach and used quantitative data collection and analysis. Moreover, this research project was descriptiveanalytical in terms of method and applied in terms of purpose.  The statistical population of the study included 1143 villages with an overall population of 418948 in 9 southern cities of West Azerbaijan province. The study was done using 8 indices of rural services, which were composed of 77 indicators in total. Then, the effect of scale and zoning on the results was analyzed. The results showed that the value of Moran’s statistic related to the overall index of rural service distribution level has been 0.39 at city, 0.06 at rural district level, and 0.05 at village level. Accordingly, the distribution of rural services has been clustered at the city level, but has been random at rural district and village levels. Moreover, the results of the rural services overall index was 15.09 at city level, 10.88 at rural district level, and 2.31 at village level. This shows that by changing the spatial unit scale, the results of the spatial distribution of services has totally changed. This finding is true for zoning, too; with a change in the zoning pattern, the results of spatial units have changed. These findings show that the nature of rural service distribution alters with the change in the scale and zoning models.