نابرابری فضایی و رابطه مرکز پیرامون در ایران: ارائه یک مدل نظری با استفاده از روش نظریه‌پردازی لینهام

ساختار کشور ایران، با وجود اینکه از ثروت و قدرت و منابع زیادی برخوردار است و تلاش‏های زیادی جهت تعادل منطقه‏ای در آن صورت گرفته، به سمت نابرابری فضایی متمایل شده و ساختار مرکز‌ پیرامونی را به منزله الگوی غالب در کشور نمودار ساخته است. این ساختار به‌وجودآمده حاصل عوامل و نیروها و جریان‏های بسیار زیادی است. بنابراین، در این تحقیق هدف تبیین یک مدل نظری از نابرابری فضایی در کشور با استفاده از روش نظریه‏پردازی لینهام است. در این روش 5 گام وجود دارد که در گام اول یعنی مفهوم‏سازی با استفاده از روش فراترکیب و نرم‌افزار maxqda مدل نظری تدوین شده است. نتیجه به‌دست‌آمده حاکی از آن است که مفاهیم گفتمان تئوری‌محور وابسته به زمینه، وابسته‌سازی و تمرکزگرایی، عملکرد معکوس برنامه‏های توسعه، روابط نابرابر قدرت، نابرابری منافع و ثروت (نابرابری اقتصادی)، سیاست‏گذاری و مدیریت نامطلوب، وجود مدیریت محلی و منطقه‏ای ضعیف در برابر قدرت مرکزی، توزیع نامتوازن جمعیت و فعالیت در فضای جغرافیایی، جغرافیای نامتوازن مواهب طبیعی در قالب سه گفتمان ایدئولوژی‌محور و اقتصاد سیاسی‌محور و زمینه‌محور باعث ایجاد نابرابری فضایی و شکل‌گیری رابطه مرکز پیرامونی شده است.

Spatial Inequality and the CenterPeriphery Relationship in Iran: The Provision of a Theoretical Model Using Lynham Theorizing Method

Despite having abundant wealth, power, and resources and making great efforts to bring about regional balance, there is a deviation from spatial equality in Iran’s structure, which has led to the establishment of centerperiphery structure as the dominant model in Iran. This structure has been created due to many factors, forces, and currents. Therefore, the purpose of this study was to present a theoretical model of spatial inequality in Iran using Lynham’s theorizing method. There were five steps in the application of this method. In the first method, i.e., conceptualization, the theoretical model was developed using metasynthesis method and MAXQDA software. The obtained model entailed a host of concepts and components. These included  contextbased  theorydriven discourse, centralization and making the periphery dependent, the reverse results of development plans, unequal power relations, inequality of benefits and wealth (economic inequality), inappropriate policymaking and management, weak local and regional management as opposed to central power, unbalanced distribution of population and activity in geographical spaces, and unbalanced distribution of natural resources. These concepts, grouped into ideological, economicpolitical, and contextual discourses, have created spatial inequality and centerperiphery relationship in Iran.