بررسی روند تغییرات سنجه‏های سیمای سرزمین با استفاده از روش تحلیل گرادیانت شهری‌ روستایی (مطالعه موردی: کلان‌شهر تهران)

مقدمه: کشف تغییرات الگوی سیمای سرزمین در مناطق شهری برای حفظ امنیت محیط زیست و تشویق به توسعه پایدار از اهمیت بالایی برخوردار است. در این میان، با توجه به ظرفیت سنجه‏های فضایی برای توصیف ساختار سیمای سرزمین، این سنجه‌ها می‏توانند ابزاری ارزشمند برای شناسایی الگوهای رشد در کلان‌شهرها باشند. هدف: هدف از این تحقیق تحلیل گرادیانت شهری‌ روستایی سنجه‏های سیمای سرزمین در کلان‌شهر تهران در سال 2018 و آنالیز روند تغییرات آن‌ها، به منظور بررسی تغییرات مکانی‌ زمانی الگوی سیمای سرزمین، بود. روش: برای محاسبه سنجه‏ها روش پنجره متحرک در دو سطح سیمای سرزمین و کلاس به کار گرفته شد. برای این منظور از تصاویر ماهواره لندست 8 استفاده و پوشش زمین در چهار طبقه انسان‏ساخت، اراضی باز، پوشش گیاهی، و آب به صورت نظارت‌شده دسته‏بندی شد. برای تحلیل گرادیانت ترانسکت‏هایی با ابعاد km4km*4 در چهار جهت مرکز‌ شمال شرق، مرکز جنوب غرب، مرکز شمال غرب، و مرکز جنوب غرب به مرکزیت منطقه 12 شهرداری تهران، در نرم‌افراز gis 10.2، هدایت شد. یافته‏ها: یافته‏ها نشان داد در سطح سیمای سرزمین با نزدیک شدن به مرکز تجاری کلا‏ن‏شهر تهران تعداد و تراکم لکه‏ها افزایش و به سمت روستا شاخص متوسط شکل سیمای سرزمین تغییرات نسبتاً یکنواختی دارند. در سطح کلاس نیز با افزایش فاصله از مرکز تجاری کلان‏شهر تهران درصد سیمای سرزمین لکه‏های انسان‏ساخت و اراضی باز در حال افزایش و لکه‏های پوشش گیاهی در حال کاهش است. نتیجه: توسعه شهری موجب افزایش تراکم لکه‏ها در سیمای سرزمین شده است؛ طوری که در ترانسکت مرکزی پیوستگی سیمای سرزمین کاهش و ازهم‌گسیختگی اجزای ساختاری سیمای سرزمین افزایش یافته است. تغییر کاربری‏ اراضی باعث گسترش شهر به سمت روستا و تاثیر منفی بر پوشش گیاهی و منابع آبی شده است.

The Examination of the Landscape Metrics Changes Using UrbanRural Gradiant Analysis Method: The Case Study of Tehran Metropolis

The detection of urban landscape changes in urban areas is of utmost importance for the maintenance of the safety of environment and the promotion of sustainable development. To this end, the consideration of the spatial metrics capabilities to describe the landscape structure can be a valuable move to identify the growth models in metropolises. The purpose of this study was to provide the urbanrural gradient analysis of the landscape metrics in Tehran metropolis in the year 2018 as well as the analysis of their change trend in order to investigate the spatialchronological changes in the landscape. In order to analyze the metrics, the moving window method was used at landscape and class levels. To this end, Landsat 8 satellite images were used, and the landcover was divided into humanmade, open, vegetation, and water lands in a supervised manner. As with the gradient analysis, transects with 4km*4km dimensions at four directions – namely centernortheast, centersoutheast, centernorthwest, and centersouthwest were directed from District 12 of Tehran Municipality in GIS 10.2 software. The results showed that at the landscape level, the closer we go to the business center of Tehran Metropolis, the number and density of patches increase, while the closer we go to rural areas the average index of landscape shape has relatively uniform changes. At the class level, the more distant we get from the business center of Tehran metropolis, the percentage of humanmade patches and open lands increases and that of the vegetation patches decreases. Then, it might be concluded that urban development has brought about an increase in the density of patches in landscape, such that in the central transect, the continuity of landscape is reduced, and the fragmentation of the structural elements of landscape is increased. The land use changes have led to the expansion of the city toward the country and have negatively affected the vegetation and water resources.