ارزیابی توان اکولوژیک سرزمین در استان گلستان به منظور توسعۀ کاربری‌های کشاورزی با رویکرد آمایش سرزمین

ارزیابی توان اکولوژیک تعیین می‌کند که هر یک از فعالیت‌های انسانی در کدام پهنه از سرزمین قابل انجام دادن است و بالعکس در هر یک از پهنه‌ها چه فعالیت‌هایی قابل انجام دادن نیست یا انجام دادن آن صرفه اقتصادی به دنبال ندارد یا مخرب پایداری محیطی است. هدف از این پژوهش ارزیابی توان اکولوژیک سرزمین در استان گلستان، به منظور توسعه کشاورزی (کشت گندم)، با رویکرد آمایش سرزمین و بررسی عوامل موثر بر توان اکولوژیک کشاورزی بود. پژوهش به روش اکتشافی‏ و گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه‏ای انجام شد. ابتدا عوامل و شاخص‏های موثر شامل آب‏و‏هوا، بارندگی، دما و درجه حرارت، تبخیر، توپوگرافی ‏(ارتفاع)، شیب، جهت ‏شیب، کاربری اراضی، منابع ‏آبی، پهنه‏های سیلاب، تیپ‏ اراضی، فرسایش، خاک‌ شناسایی شدند و در مرحله بعد مکان‏یابی بهینه و مناسب کشت گندم با استفاده از نرم‏افزار‏arc gis ‏ و آزمون‏های آن، به ‏منظور پهنه‏بندی مناطق مستعد کشت گندم، در چهار ‏مرحله صورت پذیرفت؛ بدین صورت که داده‏های خام لایه‏های مورد نظر شناسایی و نواحی مناسب کشت‏و‏کار تعیین و کلاس‏بندی شدند. مقادیر مناسب به لایه‏های اشاره‌شده داده شد تا نقشه لایه ‏نهایی جهت پهنه‏بندی مناطق مستعد کشت گندم تولید شود. در نهایت، با روی‏هم‏گذاری لایه مناطق زیر کشت گندم بر لایه‏های مورد نظر، نقشه توان اکولوژیک منطقه تهیه شد و سپس به سه طبقه نهایی‌ اراضی با توان مناسب و بالا (حدود 13 درصد)، اراضی با توان متوسط (بیش از 80 درصد)، اراضی با توان کم یا بدون توان (حدود 5 درصد)‌ کلاس‏بندی شدند. قلمرو میانی استان دارای حاصلخیزترین زمین‏های کشاورزی و اقلیم نیمه‌مرطوب و معتدل مدیترانه‏ای (جلگه‏های پایکوهی البرز) است. در نتیجه بهترین نواحی کشت‌ْ قلمرو میانی استان و نواحی جنوبی استان، به دلیل دارا بودن خاک عمیق زراعی با کیفیت نسبتاً مطلوب و بارندگی مناسب، است.

The Ecologic Capability Evaluation of Golestan Province Lands Through a Land Use Approach to Develop Agricultural Uses

The ecologic capability evaluation determines which human activities can be performed on which area of land and conversely, which activities are impossible, economically unviable, or detrimental to environmental sustainability. This study set out to evaluate the land ecologic capability in Golestan province of Iran to develop agriculture (cultivating wheat) through land use planning and to investigate the factors effective on the agriculture ecologic capability. The study was exploratory in terms of method and applied library research method for data collection purposes. The identified factors include climate, precipitation, temperature, evaporation, topography (altitude), slope, slope direction, land use, water resources, flood zones, land types, erosion, and soil. Then, the optimal location of land for wheat cultivation was done in four stages using ARC GIS software and its tests in order to zone the lands appropriate for what cultivation. To this end, the raw data of the intended layers was extracted and examined, and the areas appropriate for cultivation were determined and classified. The appropriate values were assigned to the aforementioned layers so as to generate the final layer map to zone the lands appropriate for wheat cultivation. Finally, via overlaying the wheatcultivated lands on the intended layers, the ecologic capability map of the area was made. These were then classified into three categories, namely lands with appropriate and high capability (about 13%), lands with medium capability (over 80%), and lands with low or no capability (about 5%). The intermediate territory of the province has the most fertile lands with semihumid, temperate Mediterranean climate (Alborz highland plains). As a result, the best cultivation areas of this province are located in its intermediary and southern parts that have deep, high quality agricultural soil and adequate rainfall.