استفاده بی‌رویه از پرسشنامه‌ها در انجام تحقیقات در ایران: بررسی دو مورد

سابقه و اهداف: در کنار رشد فزاینده تعداد مجلات و دانشجویان تحصیلات تکمیلی، شاهد تعداد بسیاری تحقیقات مبتنی بر پرسشنامه‌های گوناگون با موضوعات مشابه در این نشریات هستیم. این مطالعه بر آن است تا روند رو به رشد انتشار مقالات حاصل از پژوهش‌های مبتنی بر پرسشنامه، با تاکید بر دو نمونه شناخته شده مرتبط با اختلالات روانی، شامل پرسشنامه‌های beck و general health quality (ghq) را در ایران بررسی نموده و با وضعیت جهانی مقایسه نماید.روش بررسی: این مطالعه از نوع مروری نظاممند است و به بررسی 412 عنوان مقاله که طی سال‌های 1386-1390 از دو پرسشنامه beck و ghq برای انجام پژوهش استفاده کردند شامل 248 عنوان مقاله از پرسشنامه beck و 164 مقاله از پرسشنامه ghq)) پرداخته است. کلمات کلیدی مرتبط در پایگاه‌های اطلاعت علمی داخلی شاملiranmedex ، پایگاه اطلاعاتی جهاد دانشگاهی و magiran و نیز پایگاه‌های خارجیpubmed و science direct جستجو شدند.یافته‌ها: میزان انتشار مقالات از پرسشنامه‌های یاد شده رو به رشد است. طی سال‌های 1386-1390 تعداد مقالات منتشره از پرسشنامهbeck در ایران دو و نیم برابر آمریکا و 5/18% کل جهان بوده است. با توجه به کل تعداد مقالات منتشره در زمینه علوم پزشکی در ایران نسبت به جهان که کمتر از 3/1% می‌باشد، این رقم بالا است. همچنین تعداد مقالات منتشره از پرسشنامه ghq از ایران تقریباً 10 برابر آمریکا و 50% کل جهان بود.نتیجه‌گیری: استفاده بی‌رویه از پرسشنامه‌ها در انجام تحقیقاتی که قبلاً مکرراً انجام شده‌اند نوعی اتلاف منابع است. توصیه می‌شود محققان و دانشجویان بیشتر به مطالعات مداخله‌ای جهت حل مشکلات شناخته شده سلامت، از جمله افسردگی پرداخته و مراکز تحقیقاتی و سردبیران مجلات نیز در تصویب و انتشار نتایج این گونه تحقیقات توجه بیشتری مبذول نمایند.