تاملی در تجرد نفس صدرایی

تجرد نفس از نگاه ملاصدرا تفسیری در مقابل نظریه تجرد نفس قایلان به حدوث نفس مجرد است. ارایه تصویری از تجرد نفس از نظر ملا صدرا می‏تواند درک بهتری را از چگونگی نظریه حدوث جسمانی و بقای روحانی نفس، رابطه نفس و بدن و چگونگی تبدیل جسمانی به مجرد موجب شود. با استفاده از اصول فلسفه صدرایی و همچنین لوازم فلسفی‏ آنها می‏توان به تبیین چگونگی تجرد نفس پرداخت. این نظریه از سویی در تقسیم تجرد به برزخی و عقلی و از سوی دیگر در چگونگی تجرد عقلی نفس با نظریه قایلان به حدوث نفس مجرد متفاوت است. بر اساس اصالت وجود ملاک در وحدت و کثرت اشیای وجود آنهاست. در حرکتی که جوهر نفس انسانی در مراتب تشکیکیِ وجود، دارد به هر مرتبه بالاتر که وارد می‏شود آن مرتبه اصل وجودش و سایر مراتب جزو لوازم و شیون نفس به حساب می‏آیند. لذا نفسی که به مرتبه تجرد عقلی می‏رسد به امری مجرد مانند عقل تبدیل نمی‏شود بلکه نفسی که به درجه تجرد رسیده در عین حفظ لوازم و شیونش، یعنی بدن، اجزای نباتی و حیوانی،‏ در ضمن وجودی واحد، با امر مجرد ارتباط برقرار کرده و عنوان مجرد بر او صدق می-کند اما مانند عقول مجرد نمی شود.