تمایز معرفه‌النفس از علم‌النفس در انسان‌شناسیِ محمدحسین طباطبایی و پیامد آن در نگاهی دیگر به سلامت

طباطبایی تمایل داشت مسائل نفس‌شناسی را از طریق معرفهالنفس دنبال کند نه آنچنان که فیلسوفان مشایی و صدرایی، با تمام اختلافاتشان، در علم‌النفس دنبال می‌کردند. توجه به نفس و روان بشری و قوای آن در درمان بیماری‌ها، گرچه در ساختارِ ریاضی‌مکانیکی پزشکی مدرن، مهمل تلقی می‌شود اما در پزشکی غیرمدرن، با تمام وسعتِ شاخه‌ها و گرایش‌هایش، متعارف بلکه ناگزیر است. دغدغه این نوشتار معرفه النفس و چشم‌انداز تاثیر آن در طب (با تاکید بر سلامت) است. تحقیق پیش رو از سنخ تحقیقات بنیادی نظری و از لحاظ روش، توصیفی‌تحلیلی است. محقق با توصیف و تحلیل کیفی محتوایِ اندیشه طباطبایی و توجه به نظام اندیشه وی، با گردآوری داده‌ها به روش کتاب‌خانه‌ای، به دنبال توصیف، تجزیه و تحلیل مسئله است. طباطبایی بر اساس تعقل و نیز تعمق در آیات و روایات از تمایز معرفه النفس/علم‌النفس به تمایز معرفت انفسی/ معرفت آفاقی کشیده می‌شود؛ تمایزی که می‌تواند در طبابت استلزاماتی داشته باشد و طب را متحول و زمینه را برای نگاهی دیگر به سلامت و بیماری فراهم کند. توجه به معرفهالنفس در طب به معنای معرفت به نفس و خصوصیات و نوع تاثیر آن در بدن نیست، بلکه به معنای معرفت انفسی در طبابت است، که به تعبیری می‌توان آن را طبابت انفسی نامید که طبیبش به گونه‌ای دیگر زیست می‌کند و به گونه‌ای دیگر بیمار، بیماری و سلامت را می‌فهمد و نهایتاً درمان می‌کند.

On the Distinction between SelfKnowledge and Philosophical Psychology in Tabatabai’s Anthropology and Its Consequence in a New Look toward Health

Unlike peripatetic and Sadraic philosophers who, despite their differences, investigated the soulrelated issues through psychology, Tabatabaei was inclined toward investigating these issues through selfknowledge. Though in the mechanical and mathematical structure of modern medicine showing consideration for human soul and psyche and its faculties in treating illnesses seems meaningless, in nonmodern medicine it is a standard and inevitable practice. The current research is intended to delve into selfknowledge and its effects on medicine (while emphasizing health). This study is a fundamental and theoretical research which has adopted a descriptive and analytical methodology. Describing and qualitatively analyzing the content of Tabatabaei’s thoughts and thinking system, the researcher has collected data through library notetaking to describe and analyze the problem. Contemplating and thinking about Quranic verses and tradition, Tabatabaei transits from the distinctions between psychology and selfknowledge to the distinction between subjective knowledge and outerworld knowledge (objective knowledge) which can impose some obligations on the medicine, change it dramatically and lay the groundworks for adopting a new look toward health and illness. In medicine, taking selfknowledge into account, does not mean knowing about self and its characteristics and the way it affects body but it means selfknowledgebased medicine in which the physician leads a different life and develops a different understanding of patient, illness and heath and accordingly treats the illness.