نقش مبادی عالیه در خودآگاهی: بررسی مقایسه‌ای دیدگاه ابن‌سینا و دکارت

ابن‌سینا و دکارت، خودآگاهی را ادراکی بی‌واسطه و حاصل نوعی درون‌نگری می‌دانند؛ اما با تامل در تمایزی که ابن‌سینا بین دو مرتبه از خودآگاهی (مرتبه اول و مرتبه دوم) در فلسفه‌اش قائل شده است و خودآگاهی مرتبه دوم را کار عقل و پدیده‌ای بالقوه می‌داند، و با توجه به این اصل فلسفی ابن‌سینا که هر بالقوه‌ای برای رسیدن به فعلیت، به عاملی فعلیت‌بخش احتیاج دارد، می‌توان به این نتیجه رسید که در فلسفه ابن‌سینا عقل انسانی بدون اشراق عقل فعال نمی‌تواند به این نوع از خودآگاهی برسد. لذا عقل انسانی حتی در آگاهی از ادراک بی‌واسطه به ذات خویش، نیازمند اشراق عقل فعال است. اما دکارت از اساس منکر تاثیر مبادی عالی در خودآگاهی است. همین تفاوت به‌ظاهر کم‌اهمیت، نتایج بسیار متفاوتی را در فلسفه این دو فیلسوف به دنبال دارد.

On the Role of Supreme Causes in SelfConsciousness in Avecenian View in Comparison with Cartesian View

Avicenna and Descartes believe that selfconsciousness is an immediate perception resulted from a kind of introspection. However, in Avecenian philosophy, a distinction is drawn between two levels of selfconsciousness i.e. first order and second order selfconsciousness and it is stipulated that second order selfconsciousness is potential task governed by intellect. In this view, it is also asserted that every potential requires an external agent to actualize. Thus, it is concluded that in Avecenian view, human intellect can only develop into selfconsciousness while illuminated by active intellect. Therefore, human intellect even for gaining immediate consciousness of self stands in the need of illumination by active intellect. However, Descartes basically rejects the role of supreme causes in selfconsciousness. This apparently subtle distinction between the views has resulted in totally different conclusion by the two philosophers.