من» حقیقیِ انسان: مقوله‌ی پیونددهنده‌ خداشناسی و اخلاق در اندیشه‌ی شهید مطهری (ره)

استاد شهید مرتضی مطهری از جمله متفکران مسلمان است که کوشیده است نشان دهد وجود و حجیت اخلاق متکی بر خداوند است. مساله‌ی محوری ما در این مقاله آن است که با نگاهی جامع به آثار شهید مطهری و بازسازی بخش‌های مختلف این آثار نشان دهیم که وی ابتنای وجود اخلاق بر خداشناسی را چگونه و با چه ایده‌ی وحدت‌بخشی توضیح می‌دهد. پاسخی که از متن آثار شهید مطهری به این پرسش می‌دهیم آن است که «من» انسان یک حقیقت ذومراتب است که مراتب پایین آن را می‌توان «من» پنداری نامید و مرتبه‌ی عالی را «من» حقیقی یا برتر.«من» حقیقی زاینده‌ی اخلاق است و خداوند «من» برتر انسان است. بنابراین، در واقع خداوند مبدا، غایت و پشتوانه‌ی اخلاق است. بر این اساس، می‌توان گفت که من حقیقی انسان، مقوله‌ی پیونددهنده‌ای است که شهید مطهری از طریق آن ابتنای اخلاق بر خداشناسی را توجیه می‌کند.

theology and ethics connected together by human true “self” in the thought of murtaḍā muṭaharī

murtaḍā muṭaharī is one of the muslim thinkers who tried to show that the existence and validity of morality depend on god. the central problem in this article is to show how and with what unifying idea murtaḍā muṭaharī explains the dependence of morality on theology; to do so, his work has been completely reconsidered and reconstructed. the answer suggested by our understanding of his idea is that the human self is an entity that comes in degrees; it displays itself at two levels: its lower level can be called the imaginary “i” and its higher level can be called the real or superior “i”. it is the true “self” that gives rise to morals and it originates from god. therefore, god is the origin, goal and ground of ethics. thus, one may say that the true “self” of a human being is the point of connection, in virtue of which the dependence of ethics on theology is justified by murtaḍā muṭaharī.