تاثیر کلام امام علی (ع) در دیدگاه سرّاج طوسی در تبیین مقام عرفانی رضا

«رضا» یکی از مقامات عرفانی و بلکه والاترین آنهاست. با‌توجه به اهمیّت آن در سیر‌و‌سلوک عرفانی، پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی، مقام‌عرفانی رضا را در اللّمع سرّاج‌طوسی به‌عنوان قدیمی‌ترین اثر تعلیمی عرفانی مورد بررسی قرار داده و مبتنی بر کلام امیرالمومنین (ع) آن را نقد کرده و تاثیرپذیری این متن را از آموزه های امام عارفان شناسایی کرده است. سرّاج همچون بعضی دیگر از عارفان با شاخص هایی مقامات را از احوال جدا کرده و «رضا» را جزو مقامات لحاظ کرده است و پس از آن، احوال را برمی شمارد. اما تطبیق کلمات امیرالمومنین (ع) در خصوص «رضا» بر شاخص های مذکور، نشان می دهد دیدگاه عرفایی چون ابن عربی با کلام حضرت سازگارتر است که تفاوت احوال و مقامات را از حیث شدت و ضعف می بینند و تمایز ماهوی میان آن‌ها قائل نیستند. در سخنان حضرت، مرز گذاری و دسته‌بندی میان احوال و مقامات وجود ندارد و می‌توان هم احادیث دالّ بر مقام و اکتسابی ‌بودن رضا و هم احادیث دالّ بر حال و اعطایی ‌بودن رضا را در آن مشاهده کرد. با توجه به کلام امیرالمومنین (ع)، مرتبۀ سومی که سرّاج برای اهل رضا قائل شده ‌است، امکان تحقق ندارد و این از ایرادات تقسیم‌بندی سه‌گانۀ اوست.

the influence of imam ali’s speech on sarrāj tūsī’s view about the explanation of the spiritual station of contentment

as one of the spiritual stations “contentment” stands out. in view of its importance in the mystical journey, this study seeks to descriptively and analytically examine the spiritual station of contentment in al-lumaʻ by sarrāj tūsī as the oldest work on mystical teachings, to criticize it on the basis of imam ali’s speech, and to understand how this work may be influenced by the imam’s teachings. sarrāj among other mystics draws distinction between stations and states by using indicators and considers contentment a station. comparing imam’s speech about contentment with the indicators shows that mystics’ views like ibn ‘arabī’s are more consistent with his speech. these mystics hold that the difference between stations and states refers to their intensity and weakness and they are not distinct in nature. in imam’s words, stations and states are not demarcated. there are hadiths indicating that contentment is a station and can be acquired, and also there are hadiths indicating that it is a state and must be given. in the light of imam’s words, the third level that sarrāj attributed to those with contentment is not possible. this is a problem with his triple classification.