جواز «خلف وعده» در ترازوی فقه و اخلاق

مشهور فقهای امامیه، فتوا به جواز خلف وعده داده‌اند؛ از نظر ایشان تحفّظ بر وعده، مادامی که منشا قراردادی نداشته باشد، نهایتاً مشمول ادله استحباب است. لکن تحلیل قول مشهور حکایت از آن دارد که دست ایشان از دلیل لفظی تقریباً تهی بوده و مفاد ادله اجتهادی، جملگی بر وجوب وفای به وعده دلالت دارند. تمسک به »تلقی متشرعه « و »سیره متدیّنان « دلیل پربسامدی است که در کلمات فقیهان مشاهده می‌شود؛ اما چنین دلیلی با این مناقشه مواجه است که اولاً: احراز اتصال آن به عصر معصوم^ ناممکن است؛ و ثانیاً: بعید نیست چنین سیره‌ای بر اثر کم‌توجهی و غفلت متشرعه حادث شده باشد. تحلیل مسئله در پرتو اخلاق نیز موید این است که تخلف از وعده در زمره رذائل اخلاقی تلقی شده و مرتکب آن مستوجب مذمت عقلا است؛ لذا بایسته است با محور قراردادن اخلاق به مثابه غایت احکام، در حکم فقهی مزبور تجدیدنظر شود.

The Green Light to “Breaking of Promise” in Jurisprudence and Ethics Viewpoint

It is famous that Shia jurisprudents has given the green light to break the promise. According to them keeping the promise is at most favorable (Mostahabb) and not obligatory until it has no relation to any contract. But if we analyze their view we see that there was no textual (Lafzi) reason on that time and the concept of all reasons for real rule (Ejtehadi) is the obligation of keeping promise. Referring to ldquo;understandings of believers rdquo; and ldquo;conduct of faithful men rdquo; is the frequent reason which it is evident in jurisprudents rsquo; words. But such a reason encounter two controversies: firstly holding its connection to infallible Imam is not possible, secondly maybe this kind of conduct is because of unawareness and ignorance of believers. Ethically analyzing the issue confirms that breaking the promise is among the negative personality qualities and who commits that would be reproached; So this jurisprudential rule should be reviewed when we make the ethics as the aim of the Islamic rules.