بازخوانی حقیقت لذت در اندیشه اخلاقی ابن‌سینا و ملاصدرا

حقیقت لذت و جایگاه وجودی و ارزشی آن در اندیشه اخلاقی ابن‌سینا، امری حصولی و خطاپذیر و درعین‌حال قابل وصول است. هر لذتی از قوه مخصوص خود حاصل و ادراک می‌شود و در تاثیرگذاری و تاثیرپذیری بین قوای نفس، میان اقسام و مصادیق لذت رابطه متباین وجود دارد. ملاصدرا با نقد و ابطال نظریه قوای نفس سینوی و جایگزین کردن نظریه مراتب تشکیکی و تفاضلی نفس در مراتب وجودی انسان، به حقیقت لذت و جایگاه وجودی و ارزشی آن پرداخته است. حقیقت لذت در حکمت متعالیه علاوه بر اینکه امر وجودی بوده، حضوری نیز هست و تخلّف ادراکی و خطای تطابقی در آن راه ندارد. عالی‌ترین لذت از حیث شرافت در حکمت متعالیه، مربوط به لذائذ عقلی است و بر‌اساس فاعلیت بالتسخیر عقل در علم‌النفس صدرایی، لذائذ مادون عقل، از ارزش‌های اخلاقی برخوردار است. هدف از این پژوهش ارائه راهکار عقلانی بر‌اساس علم‌النفس صدرایی، برای مدیریت و تعامل اخلاقی با ادراکات تاثیرگذار مثل لذت در متن زندگی است.

Revision of the Reality of Pleasure in Avicenna’sand Sadra’s Ethical Thoughts

The reality of pleasure and its existential role and value in Avicenna rsquo;s ethical thought is an acquired, falsifiable and at the same time achievable issue. Any pleasure results and is understood from its own special power, and there is a distinct relationship between types and examples of pleasure by influencing and being influenced in self faculties. Having criticized and nullified Avicenna rsquo;s self faculties and replaced the theory of skeptic and differential ranks of the self in the human existence ranks, Mulla Sadra dealt with the reality of pleasure and its existential role. The reality of pleasure in transcendental theosophy is presential in addition to being existential, and does not lend itself to sensory violation and comparative fallacy. The highest pleasure from the perspective of nobleness in transcendental theosophy pertains to intellectual pleasures, and on the basis of bycompulsion agency of intellect in Sadra rsquo;s study of self, infraintellectual pleasures bear ethical values. The purpose of the present study is to give rational solutions on the basis of Sadra rsquo;s study of self in order to ethically manage and interact with effective perceptions such as pleasure in life.