معیارهای ارزش رفتارهای جزئی در منابع اسلامی

این پژوهش درصدد پاسخ به این سوال است که »از نظر اسلام ارزش اخلاقی رفتارهای جزئی چگونه سنجیده می‌شود؟ « پاسخ به این سوال در مقایسه میزان ارزش اعمال و قضاوت اخلاقی نسبت به آن‌ها و نسبت به فاعل آنها موثر است. روش این پژوهش کاملاً اسنادی و کتابخانه‌ای است و با جمع‌آوری آیات و روایات، تحلیل مفاد آن‌ها و بررسی آرای مفسران قرآن کریم و شارحان حدیث، صورت گرفته است. برای کشفِ میزان ارزشِ یک عمل، باید میزان مُقرِّبیت و مُبعِّدیت آن را سنجید. هرچه یک عمل در حرکت دادن به سمت خدا و نزدیکی به او تاثیر بیشتری داشته باشد و انسان را بیشتر در معرض رحمت خدا قرار دهد ارزشمندتر و خوب‌تر است. »ارزش اخلاقی عمل « به دو معناست؛ یکی ارزش کلی (ذاتی و نوعی)، دوم: ارزش جزئی (موقعیتی و شخصی) پاداش یک عمل نه فقط براساس ارزش کلی و ذاتی که بعد از ملاحظه همه شرایط و ویژگی‌های موقعیتی محاسبه می‌گردد. وقتی حسن فعلی یک عمل را با همه عوامل تاثیرگذار دیگر، جمع جبری می‌کنیم ارزش نهایی عمل به‌دست می‌آید. علاوه‌بر حسن فعلی و درجه صلاحیت نوعی، ویژگی‌هایی که در ارزش جزئی عمل تاثیر دارد به قرار زیر است: ایمان، نیت الهی، علم و معرفت، مقدار عمل، دشواری عمل، توان و تلاش، منظومه و بافت مناسب، استمرار، اهمیت نسبی و موقعیتی، گستره تاثیر و بهره‌مندی مردم.