بررسی یازده رباعی از خیام در میان رباعیات منسوب به حافظ با تکیه بر تاریخ نسخ و نکات سبکی و محتوایی

بسیاری از رباعیات منسوب به خیام در جای جای متون نظم فارسی به نام شاعران دیگر نیز ضبط شدهاست. این امر علاوه بر ایجاد تردید در مورد صحت انتساب رباعیات خیام، انتساب چنین رباعیاتی را به شاعران دیگر نیز دشوار مىسازد. اختلاف در انتساب رباعیات تا حدی است که گاه برای یک رباعی نام هفت شاعر در منابع مختلف درج شده است. بیش از یک سده است که پژوهشگران ایرانی و خارجی درباره صحت انتساب این قبیل رباعیات تحقیق کردهاند اما ضرورت پژوهشهای بیشتر در این زمینه همچنان به قوت خود باقی است. این مقاله با مطالعه یازده رباعی که مشترکاً هم به خیام و هم به حافظ منسوب شدهاند، در صدد بررسی و نقد صحت انتساب این رباعیات به دو شاعر مورد بحث است. پس از ذکر محل و تاریخ انتساب رباعیها به هر یک از دو شاعر به سبک شناسی زبانی و سابقه تاریخی رباعیات پرداخته و مضمون آنها را با مضامین رباعیات اصیل خیام سنجیدهایم. در نهایت با رد انتساب آنها به حافظ، با توجه به تحلیل نسخه‌ای، سبکی و محتوایی، انتساب شان را به خیام اقوی دانستهایم.