بازخوانی رمان‹‹زیبا›› (تاملی در ژرف ساخت رمان زیبا)

رمان در ایران پدیده­ای نوظهور است که با شکل گیری نهضت مشروطه توجه ایرانیان را به خود جلب کرد. در عصر مشروطه بحران­های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی زمینه را برای به وجود آمدن رمان مهیا ساخت و آن را وارد پهنه اجتماع کرد. رمان «زیبا»ی حجازی از جمله رمان­های اجتماعی اولیه محسوب می­شود که از منظر ادبی توانست ساختار و محتوای رمان­های اولیه را اعتلا بخشد و در تکامل سبکی و ساختاری رمان فارسی موثر افتد. این پژوهش در پی ­واکاوی ژرف­ساخت رمان ‹‹زیبا›› و نقد و تحلیل آن است. رمان «زیبا» همانند رمان­های اجتماعی اولیه با دسیسه­ای عاشقانه شروع می­شود و حجازی در این رمان از فرم سفر برای گسترش پی­رنگ استفاده کرده است. حجازی در رمان «زیبا» اغلب شخصیت­ها را قبل از نقش آفرینی در صحنه داستان معرفی نمی­کند، بلکه شخصیت­ها در جریان کنش و واکنش­ها، ناگفته­های درونی خود را به مخاطبان به صورت ضمنی بازتاب می­دهند. از منظر محتوایی این رمان به داستان دیوان­سالاری و انتقال روش «ایلی-روستایی» به دولت متمرکز سراسری می­پردازد و فساد اداری دوره رضاشاه از درونمایه­های اصلی آن به حساب می آید.