مطالعه تطبیقی «خرق عادت» در ادبیّات عرفانی و سورریالیستی

«خرق عادت» یکی از نتایج مسلّم مجاهده و ریاضت عرفانی، و توجّه و تمرکز به ضمیر ناخودآگاه سورریالیستی است که پیشینه آن یقیناً در بخش‌های گمشده تاریخ حیات بشر ــ اسطوره‌ها ــ قابل پیگیری است. تاثیرپذیری سورریالیسم، در اندیشه و عمل، از اندیشه‌های عرفانی، منجر به ظهور برخی تشابهات و اشتراکات بین این دو مکتب (در عین تقابلات و تمایزات بنیادین ادبیّات عرفانی و سورریالیستی با یکدیگر) شده است که «خرق عادت» عینی‌ترین و شگفت‌انگیزترین ثمره برنامه‌های نسبتاً مشترکشان محسوب می‌شود. تنوّع نتایج خارق‌العاده، از جمله کرامات، کشف و شهود، تصادفات عینی، سحر و جادو، پیشگویی و غیبگویی، در نمونه‌های عرفانی و سورریالیستی، گرچه زمینه مناسبی برای ادّعاپروری و هذیان‌پردازی محسوب می‌شود، از منظری دیگر می‌تواند به فلسفه انزواطلب و دنیاگریز عرفان ختم شود که ریشه در جریانات اجتماعی و واکنش‌های فردی عارف ادیب، و به تبع آن هنرمند سورریالیست دارد. تاکید براین نکته نیز ضروری است که «خرق عادت» ــ برجسته‌ترین نقطه مشترک در نتایج عملی عرفان و سورریالیسم ــ در مواردی چند، با آبشخورها، برنامه‌ها و رسالت‌هایی کاملاً متفاوت بین دو مکتب، ظاهر شده است؛ بنابر این مطالعه تطبیقی «خرق عادت» بین عرفان و سورریالیسم، نمی‌تواند از اهمیّت و استقلال دو مکتب فکری عظیم در ادبیّات جهان، بکاهد یا داعیه همسانی، همانندی و پدرپسری عرفان و سورریالیسم را داشته باشد.