تحلیل ساختاری مکاتیب عبدالله قطب

مکتوبات یکی از گونه‌های مهم ادبیّات و انواع نثر فارسی است که در دوره‌های مختلف تاریخی از نظر ادبی، اجتماعی، تاریخی و سیاسی از اهمّیت شایانی برخوردار بوده است. عرفای اسلامی با استفاده از فن مکتوب‌نگاری و با پیروی از پیشوایان دین، اقدام به نگارش نامه‌هایی برای انتقال آموزه‌های عرفانی و هدایت سالکان طریقت کرده‌اند. عبدالله قطب یکی از عارفان برجسته قرن نهم هجری است که اقدام به تاسیس جامعه‌ای آرمانی و مدینه‌ای فاضله با عنوان «اخوان آباد» در حوالی جهرم کرد. وی از طریق نگارش مکتوبات به اداره این جامعه آرمانی و هدایت و تعلیم مریدان خود پرداخت؛ مکتوباتی که هم از نظر نثر شیوای فارسی و هم از نظر دربرداشتن نکات ارزشمند عرفانی برای ارشاد و تعلیم سالکان درخور توجّه است. بر این اساس، در این جستار با روش تحلیلی توصیفی ساختار مکاتیب قطب مورد بررسی قرار گرفته است. یافته‌های تحقیق حکایت از آن دارد ویژگی‌های سبکی نگارش قطب، یعنی گرایش به ساده‌نویسی و ایجاز و اختصار، ساختار مکتوبات وی را دستخوش تغییر قرارداده و همین امر سبب تفاوت مکاتیب قطب در قیاس با سایر مکتوبات عرفانی شده است. این مکتوبات در زمره مکتوبات اخوانی و چند سویه جای می‌گیرد.

structural analysis of abdullah qutb’s letters

letters are one of the important types of persian literature and types of prose that have been of great literary, social, historical and political importance in different historical periods. islamic mystics, using the art of writing and following the religious leaders, have written letters to convey mystical teachings and guide seekers of the path. abdullâh qutb is one of the prominent mystics of the ninth century ah who established the ideal society and utopia called exvânâbâd near jahrom. through writing letters, he managed this ideal society and guided and educated his followers; writings that are noteworthy both in terms of persian prose and in terms of containing valuable mystical points for the guidance and education of seekers. accordingly, in this paper, the structure of qutb’s epistels have been studied by analytical-descriptive method. the research findings indicate that the stylistic features of qutb’s writing, i.e. the tendency to simplify and brevity, have changed the structure of his writings and this has caused the difference between the letters of qutb and other mystical writings. these letters are among the brotherly epistels and multi-faceted letters.