سیر دگرگونی عنوان ردالعجز علی(الی) الصدر در کتاب‌های بلاغی

از جمله آرایه‌ها و ترفندهای ادبی که از پیشینه و قدمت دیرینه‌ای برخوردار است و با دسته‌بندی‌ها، عناوین و نام‌گذاری‌های مختلفی در کتاب‌های بلاغی عربی و فارسی ارائه شده «ردالعجز علی (الی) الصدر» یا «رد الصدر الی (علی) العجز» است. به‌کارگیری «الی» به جای «علی» و جایگزینی «الصدر» به جای «العجز»، باعث شده است آن‌چه به ‌زعم دسته‌ای از کتاب‌های بلاغی تحت عنوان «رد العجز علی الصدر» آمده است، به‌باور گروهی دیگر بر عکس -یعنی ردالصدر الی العجز باشد. بلاغت‌پژوهان فارسی، منبع این اختلاف نظر را متوجه شمس قیس رازی مولف المعجم می‌دانند؛ بدین سبب، گروهی به‌پیروی و انقیاد و دسته‌ای دیگر به انتقاد و نقد نظر ایشان پرداخته‌اند؛ از همین روی این نوشتار -که با روش توصیفی تحلیلی نگاشته شده برآن است تا با بازبینی سیر تاریخی و تطور این صنعت ادبی و اهمیت آن در اهمّ کتاب‌های بلاغی عربی فارسی به‌گونه‌ای ویژه به‌ اختلاف نظر در مورد به‌کارگیری «علی» و «الی» بپردازد و این گونه مشخص خواهد شد که خاستگاه اولیه و منشا این اختلاف نظرها بر‌خلاف آن‌چه که در کتاب‌های بلاغی فارسی بیان شده است از بلاغت عربی و توسط سکاکی، نشات گرفته است.

a course of the evolution of the title of rad al ajoz ala (ela) al-sadr in rhetorical books

a look at the evolution of the title of rad al ajoz ala (ela) al-sadr in rhetorical booksamong the figures of speech and literary techniques that have a long history and are presented with different categories, titles and names in arabic and persian rhetorical books is rad al-ajoz ala (ela) -sadr or rad al-sadr elā (alā) al-ajoz. the use of alā instead of alā and the replacement of al-sadr instead of al-ajoz has caused what according to a group of rhetorical books is called rad al-ajoz , according to another group, it is the opposite , scilicet it is rad al-sadr ela al-ajoz . persian rhetoricians consider the source of this disagreement to shams qais razi, the author of al-mu’jam; for this reason, a group followed and obeyed and another group criticized his opinion; therefore, this article which is written with a descriptive-analytical method, by reviewing the historical course and development of this literary figure of speech and its importance in the most important arabic-persian rhetorical books, especially to the disagreement about the use of alā and elā and it will be clear that the primary origin and source of these disagreements contrary to what is stated in the persian rhetorical books originates from arabic rhetoric and by sakaki.