رویکرد فمنیسم فوکویی: نگاهی به داستان «عروسک پشت پردۀ» صادق هدایت

برخی از نظریه‌پردازان فمنیسم بر این باورند که در تحلیل فوکو از مفهوم قدرت، مسئلۀ انقیاد یا غلبۀ جنسیتی به وضوع تبیین نشده‌است. از ‌این ‌رو، آنان به واسطۀ تلفیق مولفه‌های فوکویی قدرت با مفاهیم فمنیسم، رویکرد فمنیسم فوکویی را ابداع نموده‌اند تا به مسئلۀ سلطه در روابط جنسیتی پاسخ قانع کننده-ای دهند. آن‌ها معتقدند که جنسیت، مسئله‌ای ذاتی و بیولوژیکی نیست؛ بلکه توسط صاحبان قدرت یک جامعه، تولید و به سوژه‌ها القاء می‌گردد. به همین دلیل سوژه‌ها پس از پذیرش ایده‌ال‌های زنانگی ساخته شده به عنوان گفتمان‌های حقیقی، به طور داوطلبانه به خود-انضباطی می‌پردازند که همان اطاعت از نظام مردسالاری است. از این رو، فمنیست‌ها می‌کوشند تا علیه هنجار‌های زنانگی نهادینه شده مقاومت کنند و به زنان آزادی بخشند. پژوهش حاضر با هدف شناساندن مبانی این رویکرد به علاقمندان حوزۀ نقد ادبی و آشنا ساختن آنان با نظریه‌پردازان موج‌های مختلف آن، می‌کوشد تا آگاهی مخاطبان را نسبت به نوین‌سازی قدرت مردسالار دو چندان سازد. همچنین نشان می‌دهد که چگونه صادق هدایت در داستان «عروسک پشت پرده»، با توصیف شیفتگی شخصیت اصلی داستان نسبت به زنِ مجسمه، به‌طور‌ضمنی ویژگی‌های زن ایده‌ال جامعۀ نوین مردسالار را ترسیم کرده است. به‌علاوه بیان می‌کند وجود شخصیت دختری به نام درخشنده در این داستان حاکی از آن است که زنان جامعه به دنبال کشف گفتمان‌های جنسیتی تولید شده هستند تا بتوانند با اِعمال قدرت انضباطی بر خود و محصور کردن خودشان در دستگاه سراسربین و با اعمال تکنیک‌های القاء شده توسط نظام مردسالار برخود توجه مردان را جلب نمایند.

foucauldian feminism: a reading of sadegh hedayat’s “the doll behind the curtain”

some feminists believe that foucault has not specified which gender dominates the other and which gender is dominated in the genealogy of power. accordingly, by combining the foucauldian concept of power with feminism, they have created foucauldian feminism to give a convincing answer to the issue of domination in gender relations.they argue that women, after accepting the constructed ideals of femininity as true discourses, voluntarily engage in self-disciplining, which is obedience to the patriarchal system. therefore, focouldianfeminists try to resist the imposed and internalized norms of femininity and to give freedom to women. the present study attempts to introduce the tenents of foucoldian feminism and then to apply it to sadeqhedayat’s short story, “the doll behind the curtain”. it demonstrates that hedayat in this short story has also depicted the characteristics of the ideal woman of the modern patriarchal society by describing the fascination of the main character, mehrdad, towards the statue woman. furthermore, this paper shows that, with the special characterization of a girl, named derakhshande, hedayat, in line with the ideas in focouldian feminism, displays that the women seek to discover gender discourses produced by powers and to apply disciplinary techniques to themselves so that they can attract men’s attention and be the desirable ones, which is a tragedy for the women and is embodied in the tragic murder of derakhshande by mehrdad in the last scene of the story.