زمان‌آگاهی بیدل دهلوی از منظر نقد مضمونی

زمان در نقد مضمونی یکی از موضوعات اساسی است و از میان منتقدان این حوزه، ژرژ پوله بیش از همه به مولفه‌های زمان و مکان توجه دارد. محور اساسی نقد پوله کاوش و بررسی چگونگی ارتباط با دنیای بیرونی است که با تاکید بر مولفه‌های زمان و مکان صورت می‌گیرد. تاکید بیدل دهلوی به «زمان» و «صیرورت» و ابعاد معرفت‌شناسی آن چه در مثنوی‌ها و چه در غزلیات از مولفه‌های اصلی اندیشه‌ی اوست. بیدل در غزلیاتِ خود از طریق نمادها، تصاویر و استعارات، فضایی سوررئالیستی خلق می‌کند و برداشت متفاوت خود از زمان را که مطابق با جهان‌بینیِ عرفانی اوست ارائه می‌دهد. این پژوهش در پی آن است که ضمن ترسیم همبسته‌های مفهومی زمان و شبکه تصویری آن، مبانی فلسفی و عرفانی تلقی بیدل از زمان یعنی اندیشه وحدت وجود و حکمت هندی را نشان دهد. مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی مفاهیم و تصاویر مرتبط با مقوله زمان در غزلیات بیدل دهلوی می‌پردازد و با رویکرد نقد مضمونی بر محوریت آرای پوله، ادراک بیدل از زمان حال، گذشته و آینده را در آیینه‌ی تصاویر تکرارشونده بررسی می‌کند. دست‌آورد این تحقیق، این است که بیدل بنا به آموزه‌های حِکمی ِهندی و عرفان اسلامی به مراقبه و مکاشفه و تامل و شهود بسیار بها می‌دهد و بسامد بالایِ واژگانی همچون «لحظه، لمحه، دَم و آن»، و دیگر ترکیباتِ مشابه مانند «چشم بر هم زدن»، «طَرفه العین» و «کاغذِ آتش رسیده»، «برق و شرر»، «برگ کاه در مقابلِ آتش، گردش چشم، آهوی رمیده.....» نشان از توجه بیدل به مقوله زمان است.

bidel dehlavi’s time of consciousness from the perspective of thematic criticism

time is one of the basic issues in thematic criticism, and among the critics of this field, georges poulet pays more attention to the components of time and place. the main focus of poole’s criticism is to explore and investigate how to communicate with the outside world, which is done by emphasizing the components of time and place.bidel dehlavi’s emphasis on time and becoming and its epistemological aspects in his works are one of the main components of his thought.biddle creates a surrealistic atmosphere in his lyrical poems through symbols, images and metaphors and presents his different perception of time which is in accordance with his mystical worldview. this research aims to show the philosophical and mystical foundations of biddle’s understanding of time, that is, the idea of the unity of existence and indian wisdom, while drawing the conceptual correlates of time and its image network.the present article examines the concepts and images related to the category of time in bidel dehlavi’s poems with a descriptive-analytical method, and with a thematic criticism approach based on the centrality of thoughts puleh, bidel’s perception of the present, past and future is examined in the mirror of repeated images. the result of this research is that bidel values meditation, revelation, reflection and intuition according to the teachings of indian wisdom and islamic mysticism, and the high frequency of words such asmoment and other similar compoundsit shows biddle’s attention to the category of time.