کی عروسک باز را جامۀ عروسی درخور است؛ «تاملی بر رویکرد متون ادبی- تاریخی دورۀ قاجار به پدیدۀ کودک همسری»

پدیده‌ای که امروزه «کودک همسری» نامیده شده و از مسائل و آسیب‌های مهم اجتماعی و فرهنگی مربوط به زنان به شمار می‌رود، مسئله و موضوعی تاریخی است که در عصر قاجار در کشاکش سنت و تجدد، به تدریج به مسئله و موضوع مهمی دست کم در میان اقشاری از جامعه ایران تبدیل شد. کودک همسری یا ازدواج دختران در سنین پایین با اینکه پدیده‌ای مرسوم در ایران پیشامدرن بوده اما به این معنی نیست که این پدیده به عنوان آسیب اجتماعی و پدیده‌ای انتقادی به حساب نیاید. در سکوت منابع تاریخ‌نگارانه، رسمی و حتی سیاسی در مواجهه با این مسئله، متون ادبی که از منابع و سرچشمه‌های اصلی تاریخ اجتماعی ایران به شمار می‌روند این مسئلۀ مهم را دستمایۀ نقد اجتماعی قرار داده و به شکل قابل تامل و توجهی آن را در اشعار و نوشته‌های خود بازتاب دادند. این مقاله با اتکا به متون و منابع ادبی عصر قاجار و مشروطه و تحقیقات جدید رویکرد متون به مسئله کودک همسری را به روش توصیفی-تبیینی به تحلیل و بررسی گذاشته است.

“kay arusak baz ra jamehy arusi dar khor ast”a reflection on the approach of literary-historical texts of the qajar period to the phenomenon of child marriage

the phenomenon that is called child marriage today and is one of the important social and cultural issues and harms related to women, is a historical issue that in the qajar era in the struggle between tradition and modernity, gradually to the issue and subject it became important, at least among sections of iranian society. child marriage or marriage of girls at a young age, although a common phenomenon in pre-modern iran, does not mean that this phenomenon is not considered as a social harm and a critical phenomenon. in the silence of historiographical, official and even political sources in the face of this issue, literary texts that are considered as the main sources and sources of social history in iran have considered this important issue as a source of social criticism and in a thoughtful way in they reflected their poems and writings. relying on texts and literary sources of the qajar and constitutional eras and new research, this article has analyzed the approach of texts to the issue of child marriage in a descriptive-explanatory method.