تحلیل گفتمان انتقادی مدرنیته در مدیر مدرسۀ آل احمد و سفر به انتهای شب سِلین براساس رویکرد نورمن فرکلاف

تحلیل گفتمان انتقادی شاخه‌ای جدید و بین رشته‌ای در علوم انسانی و بالاخص در حوزه نقد زبان‌شناختی است که در سال‌های اخیر توسعه بیشتری پیدا کرده و در تحلیل مسائل مختلف سیاسی- اجتماعی و البته متون ادبی خودنمایی می‌کند. نورمن فرکلاف نظریه پرداز و بنیان‌گذار این جریان فلسفی-زبان‌شناختی در اواخر قرن بیستم میلادی با دریافت و گذر از نظریات نشانه‌شناسی، تاویل‌گرایی گادامر، دیرینه‌شناسی میشل فوکو و با رد آراء صرفا اقتصاد‌گرایانه‌ی نئوکمونیست‌ها و با نگاهی به پسا‌ساختار‌گرایی دریدایی توانست مفهوم گفتمان قدرت و مردم را از طریق ساخت‌های ایدئولوژیک به دست‌آمده از صورت‌های زبانی تازگی ببخشد.مقاله‌ی حاضر می‌کوشد با رویکردی تطبیقی، مفهوم کلیدی و کلان مدرنیته را در بافت موقعیتی رمان‌های مدیر مدرسه از جلال آل احمد و سفر به انتهای شبِ لویی-فردینان سِلین فرانسوی، که اصطلاح مدرنیته به عنوان گفتمان قدرت در رمان‌های نیمه اتوبیوگرافیک (خود زندگی‌نامه) مذکور در تضاد با گفتمان رسمی قهرمان‌های داستان است، بر اساس رویکرد نظری نورمن فرکلاف تحلیل و بررسی‌ کند. باید گفت که آل احمد در مدیر مدرسه قصد انتقاد از عواقب جامعه‌ای را دارد که غرب‌زده شده و به تقلید از مدرنیته‌ی غربی اخلاق، معنویات و فرهنگ سنتی را به فراموشی سپرده‌است. سِلین نیز در سفر به انتهای شب با دنیای پست مدرن غرب و گفتمان مدرنیته که در جایگاه گفتمان قدرت قرار دارد، رسم و رسوم جاری بین افراد جامعه را، که تحت تاثیر پدیده‌ی مدرنیزاسیون دولتی و ظهور بیش از پیش ماشین‌های صنعتی هویت انسانی خود را باخته‌اند، در قالب جملات قصار و لحن عامیانه به دیده‌ی تحقیر می‌نگرد.

critical discourse analysis of modernity

five plays written by mirza agha tabrizi is one of the first plays in persian literature. it shows the corruption in nasserite period with a humorous tone. despite the lack of unity of time, place and subject, these plays are important because they contain some historical facts. the status and validity of the dialectic element in plays is an important factor influencing the presence of colloquial expressions in this type of literature. in folk literary texts, the grammatical and lexical structures of the vernacular language are the focal point due to their prominence. according to their capabilities, these structures sometimes explicitly (sometimes ironically) depict images of social realities, which are criticized by the author. this descriptive-analytical research investigates the words and expressions of pop culture that increase the theatrical capacity of narratives and also effectively reflects social situations. according to the findings, in mirza agha tabrizi’s plays, grammatical elements, ironies, adjectives, language in five plays by mirza agha tabrizi is purposeful. the purposeful presence of marked popular words directs narrative reports, social critique and fluent style of the author.adverbs and verbs derived from popular culture (with high frequency) are recurrent. due to its transparency and communicative capability in theatricality of plays, they can be of help to the author. therefore, it can be said that marked word choice of colloquial