نخستین اثر احتمالی به زبان فارسی در آناتولی

پس از استقرار سلجوقیان در آسیای صغیر زبان فارسی در آنجا از رونق فراوانی برخوردار شد و سبب شد آثار متعددی به فارسی در آن سرزمین به رشتۀ تحریر درآید. درخصوص اینکه چه اثری برای اوّلین بار به فارسی در آناتولی تالیف شده، پژوهش های زیادی صورت گرفته است و محقّقان ایرانی و ترکیه‌ای در این زمینه مقالاتی را تالیف کرده‌اند. پیشتر حبیش بن ابراهیم تفلیسی (متوفی 559 یا 579 قمری) را نخستین فارسی ‌نویس دیار روم دانسته‌اند که چند اثر به فارسی آن سرزمین نوشته است. امّا در سال های اخیر رسالۀ دیگری با عنوان «کشف‌العقبه» که در مجموعه‌ای از رسائل که در قرن هشتم کتابت شده، مندرج است، به عنوان اوّلین اثر به زبان فارسی در آناطولی مطرح شده است. تاریخ تالیف این اثر اواخر قرن پنجم تخمین زده شده که بسیار جالب توجّه و قابل تامّل است و در صورت اثبات این فرضیه تاریخ تالیف اوّلین اثر به فارسی در آناتولی بیش از نیم قرن عقب تر می‌رود و از لحاظ سابقۀ زبان و ادب فارسی در آسیای صغیر بسیار حائز اهمیت است. در این مقاله ضمن معرفی اجمالی رساله به قراینی اشاره شده که نشان می‌دهد این اثر می‌تواند به عنوان اوّلین اثر احتمالی در دیار روم پذیرفته شود.

The first possible work in Persian in Anatolia

AbstractThe first possible work in Persian in AnatoliaAfter the establishment of the Seljuks in Anatolia, the Persian language flourished there and caused many works in Persian to be written in that land. Much research has been done on what work was first written in Persian in Anatolia, and Iranian and Turkish scholars have written articles in this field. Earlier, Habish Ibn Ibrahim of Tefilissi (d. 559 or 579 A.D.) was considered the first Persian writer of the Roman Empire to have written several works in Persian of that land. But in recent years, another treatise entitled Keshf’ al Aqaba has been included in a collection of treatises written in the eighth century. The date of writing of this work is estimated to be late 5th century, which is very interesting to consider and if this hypothesis is proven, the date of writing of the first work in Persian in Anatolia goes back more than half a century and in terms of history of Persian language and literature in Anatolia It is important. In this article, while briefly introducing the treatise, there are indications that this work can be accepted as the first possible work in Rome.