فردوسی و هویّت ملّی ایرانیان

در میان آثار فاخر فارسی، درون مایۀ هیچ اثری به اندازۀ شاهنامۀ فردوسی با موضوع «ملیّت ایرانی» و «هویّت ملّی ایرانیان» گره نخورده است. عناصر و نمادهای ملّی نظیر «سرزمین» با مرزهای مشخّص جغرافیایی (خواه اساطیری یا واقعی)، آداب و رسوم و سنن، تاریخ، زبان ملّی مشترک و بالاخره جایگاه مردم و دین و دولت، جای جای در این اثر سترگ و بی همتا تظاهر یافته است و به همین لحاظ شاهنامه را به حق «سند هویّت ملّی ایرانیان» دانسته اند. اما اینکه دوام و بقای «ملیّت ایرانی» تا چه اندازه مدیون حکیم طوس و شاهنامۀ او است، پرسشی است که گرچه در وهلۀ نخست پاسخ بدان دشوار می نماید، لیکن به نظر می رسد با مرور اجمالی تکوین پدیده هایی که به شکل گیری «ملیّت ایرانی» در جهان باستان و به تبع آن تدوین و تنظیم افسانه ها و روایت هایی انجامید که به طریق تاریخ روایی در باب تکوین ملیّت و مظاهر مختلف فرهنگی ایرانیان بازگو شده اند، بتوان پاسخی مناسب برای آن ارائه کرد.

Ferdowsi and Iranians’ National Identity

Among fine Persian works, the theme of any work is not as closely related to the subject of Iranian nationality and Iranians national identity as Ferdowsi’s Shahnameh. Elements and national symbols such as land with specific geographical boundaries (whether mythical or real), customs and traditions, history, common national language and finally the position of people, religion and government, have been reflected everywhere in this great and unique poem. In this regard, Shahnameh has rightly been considered as the document of national identity of Iranians. But to what extent the survival of the Iranian nation may owe much to the sage of Tus and his Shahnameh is a question that, although difficult to answer in the first place, seems to be possible to provide a suitable answer to it with a brief review of the development of the phenomena that led to the formation of Iranian nation in the ancient world and consequently, the compilation and arrangement of legends and narratives recounted through the legendry history of Iran about the formation of the nation and various cultural manifestations of the Iranian nation.