امر خارق‌العاده در حکایات عرفانی فارسی و چند داستان رئالیسم جادویی

طرح جایگاه عنصر خارق‌العاده در نظامی که جایگاه عناصر آن در نسبت درونی با طرح کلّی تعیین می‌شود، روشی درست برای بررسی ساختار داستان‌های رئالیسم جادویی و حکایات عرفانی مشتمل بر رخدادهای شگفت‌انگیز است. برای نشان‌دادن پیوند ژرف‌ساخت جادویی با طرح این آثار، ساختار روایی حکایات موجود در متون عرفانی اسرارالتوحید، رساله قشیریّه، کشف‌المحجوب، مرصادالعباد من المبدا الی المعاد و مصباح‌الهدایه و مفتاح‌الکفایه و نیز آثار داستانی صدسال تنهایی، مسخ، زیباترین غریق جهان، پیرمرد فرتوت با بال‌هایی عظیم و آئورا بر اساس الگوی «کلود برمون» با رویکرد ادبیات تطبیقی آمریکایی بررسی شده است تا پس از استخراج پی‌رفت‎های اصلی، شبا‌هت‌ها و تفاوت‌های ساختاری در پی‌رفت اصلی آثار بر اساس ترکیب پی‌رفت‌های «واقع‌گرایانه» و «خارق‌العاده» مشخّص شود. نتایج به‎دست‌آمده نشان داد که در ساختار پی‌رفت اصلی آثار و شیوه استفاده آنها از پی‌رفت خارق‌العاده یا واقع‌گرایانه شباهت‌هایی وجود دارد. ساختارهای مشترک در پی‌رفت‌های اصلی آثار بررسی‌شده، «ساختار خطّی و بدون حذف پایه‌ها»، «حذف وضعیّت متعادل اوّلیّه و آغاز با بحران» و «ساختار غیرخطّی» هستند. ترکیب‌های مشترک پی‌رفت‌های اصلی از نظر اشتمال بر واقعیّت یا امر خارق‌العاده را نیز می‌توان به صورت ترکیب‌های «محذوف خارق‌العاده واقع‌گرایانه»، «محذوف خارق‌العاده خارق‌العاده»، «خارق‌العاده خارق‌العاده خارق‌العاده» نمایش داد.

The Extraordinary Event in Persian Mystical narratives and Some Works of magical Realism

Discussing the “extraordinary” element in a system in which the place of elements is determined according to their relation to the overall design of the narrative is an appropriate way of analyzing magical realism and those mystical narratives consisting of extraordinary events. In order to display the existent correlation between the magical deep structure and the plot of these literary productions, the narrative structure of these mystical texts: Asrārottowhid, Resāle - ye Qoshayriye, Kashfol- Mahjūb, Mersādol-’ebād, Mesbāhol- Hedāye and Meftāhol- Kefāye and these fictions including One Hundred Years of Solitude, Metamorphosis, The Handsomest Drowned Man in the World, A Very Old Man with Enormous Wings and Aura is investigated with an eye to Claude Bremond’s model so that we can extract the main sequences in these works and we can specify the structural similarities and dissimilarities in these works’ main sequence according to the combination of “realistic” and “extraordinary” functions in a sequence. The obtained results indicate that there are similarities in the structure of the main sequence and their utilization of “realistic” and “extraordinary” sequences. The shared structures in the analyzed works are: “the linear structure without excluding the main constituents”, “the exclusion of initial state of equilibrium and the commencement with a crisis”, and “the nonlinear structure”. The shared combinations of main sequences in terms of the inclusion of realistic or extraordinary tasks are depicted as “exclusionary-extraordinary-realistic”, “exclusionary-extraordinary-extraordinary” and “extraordinary-extraordinary-extraordinary”.