قضا گفت گیر و قدر گفت ده (بررسی جایگاه و وضعیت بیتی در شاهنامه)

در تصحیح متنی مانند شاهنامه علاوه بر تشخیص نویسش ها و بیت های اصیل، یافتن جایگاه درست ابیات نیز در محور عمودی کلام اهمیّت ویژه ای دارد. زیرا ممکن است کاتبان با پس و پیش نوشتن یا نقل ابیاتی از حافظه در حاشیه یا متن دستنویس ها نظم اصیل روایی آنها را دگرگون کنند. یکی از این موارد، بیتِ «قضا گفت گیر و قدر گفت ده / فلک گفت احسنت و مه گفت زه» با پنج بیت دیگر است که در دو جا از شاهنامه آمده است؛ یک بار در رزم رستم با اشکبوس و یک بار دیگر در جنگ بهرام چوبین با ساوه شاه. ما در این مقاله کوشیده ایم، نخست با درنگی بر وضعیّت این بیت در دستنویس های شاهنامه، نشان دهیم، جایگاه اصلی آن بر خلافِ پنج بیتِ دیگر، داستان رزم رستم با اشکبوس است. پس از آن کوشیده ایم، با نقدِ پژوهش های پیشین و توجّه به وضعیّت این بیت در دستنویس ها، درباره اصالتِ آن بحث کنیم. بر پایه جست وجوهای ما، تا کنون دلیل استواری برای الحاقی پنداشتن این بیت ارائه نشده و علاوه بر همصدایی دستنویس ها، می توان در دیوان همام تبریزی نیز تاییدی جنبی برای اصالت آن یافت. از دیگرسو به رغم اینکه این بیت در دوازده دستنویسِ مهم تا قرن نهم هجری آمده است، کهن ترین دستنویس شاهنامه و دستنویس سن ژوزف آن را ندارند و بنداری نیز آن را ترجمه نکرده است. از همین روی تصمیم گیری قطعی درباره آن دشوار است و تا یافتن سندی معتبر بهتر است آن را در چنگک شک به متن ببریم.

Analysis of the political content of the journal Babashamal

Babashmal is one of the leading satirical magazines of the Twentieth Century which was published by Reza Ganjei during the years 1322 to 1326 in Tehran. Babashmal magazine, which was active in the most prominent periods of Iranian contemporary history, with almost all political, social and economic events and collaborations with a group of writers and poets, each of whom later became widely known in the country’s literary arena. And the culture of Iranian society has been humorously presented and delivered to the authorities by the menus and wishes of their audiences, who were generally among the masses. Much of the journal’s critical and humorous content revolves around political issues. It can be said that even the most important political issues and events in the country have not escaped the sharp criticism of the writers and poets of this magazine. The most important political content of the magazine included issues such as threats to foreign countries and fear of the government, criticizing the performance of ministers and statesmen, criticizing the inefficiency of the National Assembly and MPs, buying and selling parliamentary votes, criticizing the damaging role of foreign advisers, the situation Shattered and unstable state offices and so on. This article attempts to reconfigure the discourse of this journal by emphasizing the content of Babashmal’s journal, by means of a consolidated content analysis