جریان‌شناسی و تبارشناسی ترجمه و اقتباس از داستان «محاکمه انسان و حیوانِ» رسائل اخوان‌الصفا در زبان فارسی (و ترکی)

داستان محاکمه انسان و حیوان که قدیم‌ترین روایت موجود از آن در رساله‌های عربی اخوان‌الصفاست، در دو دوره زمانی سده هشتم و سده سیزدهم قمری بیشتر مورد توجه نویسندگان زبان فارسی (و ترکی) قرار گرفته است. در این دو دوره، دوازده ترجمه و اقتباس از این داستان شناسایی شده، که این تحقیق در پی معرفی و کشف تبارشناسی و جریان‌شناسی و در کل ارتباط بین آنهاست. بر اساس یافته‌های این تحقیق، سه جریان اصلی و یک جریان فرعی (التقاطی) در این ترجمه و اقتباسها وجود دارد: جریان اصلی شاکله روایت عربی (پیرنگ، زمان و مکان، شخصیتها و خط سیر داستان) را حفظ کرده و تغییرات بنیادین در آن نداده است. دخل و تصرفات این جریان، عمدتا تغییر سبک نگارش آن از نثر مرسل به نثر مصنوع بوده است. جریان دوم، داستان را تلخیص کرده است و جریان سوم که با ابتکار میرحسینی هروی آغاز می‌شود، تغییرات بنیادین در روایت داده و داستانی با ساختار، خط سیر و پیرنگ متفاوت ارایه می‌دهد. در این جریان، گرچه مضامین اصلی گفتگوها و برخی شخصیت‌ها حفظ می‌شود، طرح و خط سیر داستان، در پرتو گفتمان عرفانی باز تولید می‌شود. نمود تاثیر گفتمان عرفانی، در افزودن تم «سفر» و «پیر» و برپایی دادگاه‌های هفتگانه در هفت روز و همچنین موضوعات گفتگوهاست. سرانجام در روایت مجمع‌النورین ملا اسماعیل سبزواری، سه شاخه مذکور ترکیب می‌شود و در آن مضمون و محتوا از شاخه اول و ساختار از شاخه دوم اقتباس می‌گردد.

Genealogy of Translations and adaptations of the Story The Animals Lawsuit against Humanity Ikhwana Al-Safa in Persian (and Turkish)

The story of &The Animals Lawsuit against Humanity&, the oldest version of which is found in the Arabic Epistles oF Ikhwana alSafa, has received more attention from Persian (and Turkish) writers in the two periods of the eighth and thirteenth centuries. In these two periods, twelve translations and adaptations of this story have been identified, which this study seeks to introduce and discover genealogy and the relationship between them in general. Based on the findings of this study, there are three main streams and one substream (eclectic) in these translations and adaptations: the main stream maintains the structure of the Arabic narrative (plot, time and place, characters and trajectory of the story) and fundamental changes has not given. The intrusions and occupations of this steam have been mainly the change of its writing style from the sent prose to the artificial prose. The second stream summarizes the story; and the third stream, which begins with the initiative of Mir Hosseini Heravi, makes fundamental changes in the narrative and presents a story with a different structure, trajectory, and plot. In this process, although the main themes of the conversations and some characters are preserved, the plot and trajectory of the story are reproduced in the light of mystical discourse. The manifestation of the influence of mystical discourse is in adding the theme of &travel& and &Pir& and setting up seven courts in seven days, as well as the topics of conversation.