بررسی برخی منابعِ مکتوب روایات زریری در داستان‌های مشترک شاهنامۀ نقّالان با شاهنامۀ فردوسی

تا امروز، تصوّر عمدۀ پژوهش‌گران بر این بوده که طومارهای نقّالی، ریشه در سنّت شفاهی دارند و روایات آنها سینه به سینه نقل شده و به ما رسیده است. به نظر می‌رسد که این تلقّی، گویای همۀ واقعیّت نیست؛ چه اینکه بسیاری از روایات این متون را می‌توان در منابع کهن و حتّی پیش از شاهنامۀ فردوسی، بازجست. مضاف بر اینکه سندی برای اثبات پیوستگی زنجیرۀ نقل شفاهی این روایات در دست نیست و شواهد، عموماً خلاف آن را نشان می‌دهد. این تحقیق، با جست‌وجو در منابع کهن حماسی مکتوب، و مقایسۀ روایات طومار زریری با آنها، نشان می‌دهد که زریری در روایت داستان‌های مشترک طومار خود با شاهنامۀ فردوسی، شش منبع عمده و مکتوب در دست داشته است: 1 شاهنامۀ فردوسی؛ 2 روایات شاهنامه‌های پیش از فردوسی (با واسطه)؛ 3 متون تاریخی قدیم و جدید؛ 4 منظومه‌های حماسی؛ 5 چند داستان بدیع که عموماً در سرزمین هند به وجود آمده بودند و خود منبع مکتوب داشتند؛ و 6 مجموعه‌ای از طومارهای مکتوب که زریری برای تالیف طومار خود، گرد آورده بود. بر این اساس، باید در شفاهی‌دانستن مطلق منابع و واسطه‌های روایات این طومار در داستان‌های مشترک با شاهنامۀ فردوسی، تردید کرد.

The study of Sources in the same Stories of Shahname Naqalan and Ferdowsi’s Shahname

Until today, Most scholars consider these scrolls as rooted in oral tradition and belonging to oral literature. The present thesis will argue against this position and will present evidence to support this opposition. It appears that these prose Shāhnāmehs (Tūmārs) relied on ancient sources. In addition, there is no document to prove the continuity of the chain of oral narration of these narrations. This paper, by searching in ancient written epic sources, and compare them to Zariri’s narrations, indicate that Zariri, had six major and written sources in narrating the stories of his scroll: (1) Ferdowsi’s Shāhnāmeh. (2) PreFerdowsi Shāhnāmehs directly or indirectly. (3) Early historical sources. (4) Epic poems. (5) Interesting narratives of adjacent countries and regions. (6) a collection of written sources that Zariri had collected to write his scroll. Accordingly, it is necessary to doubt the absolute knowledge of the sources and intermediaries of the narrations of this scroll in the stories which is shared with Ferdowsi’s Shahnameh.