نقد آرای منابع مثنوی پژوهی در تاویل عناصر اسطوره ای مثنوی مولانا

بعد از پدید آمدن مثنوی مولوی، در هر قرنی بر این اثر بی‌نظیر عرفانی فارسی شرح‌ها نوشته شده است. هم‌اکنون ما با دیدگاه شارحان مختلف روبه‌روییم که از مقایسۀ آن‌ها مشخص می‌شود تا به امروز اندیشه‌ها در رویکردهای تاویلی به ابیات مثنوی بسیار متنوع بوده است. با بررسی واژۀ «رستم» در مقام یکی از نمادها  و عناصر اسطوره‌ای در هفت شرح برجستۀ فروزانفر، شهیدی، جعفری، استعلامی، زمانی، گولپینارلی و عبقری کوشش شده به این سوال اصلی پاسخ داده شود که دیدگاه شارحان مثنوی در مواجهه با نمادهای‌‌‌ اساطیری آن چگونه بوده است. با این‌که در مثنوی غالباً رستم به‌عنوان قهرمان ملّی، نماد انسان کامل است و مولوی وی را در کنار امام علی (ع) و حضرت حمزه آورده، اما نتیجۀ بررسی نشان می‌دهد شارحان مثنوی به مباحت اسطوره‌شناختی در برخورد با نمادهای اسطوره‌ای این اثر کمتر توجه داشته‌اند و هنگام مواجهه با شخصیت رستم، به پیشینۀ اساطیری آن اشاره‌ای نکرده‌، بیت‌های موردنظر را تحت‌ا‌للفظی معنی‌ کرده‌ و وجوه اساطیری و عرفانی رستم را تبیین نکرده‌اند و در کل از نماد رستم به‌عنوان قهرمانی حماسی که نماد انسان کامل در اندیشۀ مولوی شده است، غفلت ورزیده‌اند.

A Criticism on the Viewpoints in Resources on Masnavi Research Regarding the Interpretation of the Mythical Elements in Masnavi-ye Molavi

After the composition of the great work of Molavi called “Masnavi”, different explanations have been proposed for it by different scholars through the pass of time. Currently we can observe the viewpoints of different literary writers and through comparing their views we can understand that: up to now there have been very varied outlooks towards the verses in Masnavi in explanations approaches utilized by the different thought schools. As we investigated about the word “Rostam” known as one of the six symbols of the myths proposed in descriptions of Masnavi, proposed by Forouzanfar, Shahidi, Jaafari, Estelami, Zamani, and Golbinarly we found the response for the question that what was the outlook of those who explained Masnavi encountering myth symbols. Although in Masnavi, Rostam is often known as a complete humane sample because he is believed to be a national hero and Malavi has put him next to Imam Ali (PBUH) and Hamzeh, prophet’s uncle, the results of studies show that the explaining scholars have noticed the role of myth symbols only partially and they have not mentioned anything about the mythology history of Rostam. They have translated the verses related to Rostam colloquially and did not considered the myth and mystic characteristics of him. On the whole they have ignored to refer Rostam as an epic hero which the symbol of a complete human in the thoughts of Molavi.