تُرکِ سن سن گوی من (بررسی بازتاب زبان و فرهنگ ترکی در دیوان خاقانی شروانی)

شکی در این نیست که بخشی از بن‌مایه‌های صور خیال شاعران و نویسندگان، تحت تاثیر محیط و قلمرو جغرافیایی آن‌ها شکل می‌گیرد و به نوعی در آثار ادبی آن‌ها انعکاس و بازتاب می‌یابد. این تاثیرپذیری در نویسندگان و شاعران با توجه به روحیّۀ لطیف و حسّاسی که دارند، بیشتر از دیگران بوده است. بر این اساس، پژوهش حاضر در پی پاسخ بدین سوال است که آیا خاقانی شروانی نیز از زبان و فرهنگ محیط زندگی خود، آذربایجان، تاثیر و تاثر پذیرفته است؟ سرزمینی که خاقانی در آن رشد و زندگی کرده است، علاوه بر وجود اقوامِ تُرک در آن، خود نیز تحت حکومت فرمانروایان تُرک اداره می‌شده است. پژوهش نشان می‌دهد که زبان ترکی و محیط و فرهنگ آذربایجان به انحای مختلف در آثار خاقانی بازتاب یافته است؛ علاوه بر حضور مستقیم تعداد بی‌شماری از لغات ترکی، تمثیلات و کنایات ترجمه‌شده از ترکی، باورها و اعتقادات مردمی و محیط آذربایجان در آثار شاعر تاثیر جدّی نهاده و مبنای خلق بسیاری از مضامین و تصاویر شعری وی شده است تا حدی که بدون توجه بدین امر، بخشی از ظرایف و مفاهیم ابیات دیوان خاقانی به‌درستی قابل‌درک و تبیین نیست.

Turk of mine saying san san (Reviewing the reflection of Turkish language and culture in Khāqāni’s Diwān)

Turk of mine saying san san (Reviewing the reflection of Turkish language and culture in Khāqāni’s Diwān)Yousof Asqari Bayqoot Assistant Professor, Dept. of Persian Language and Literature, University of Jiroft AbstractThere is no doubt that part of poets and writers’ imaginary motifs is influenced by their environment and geographical territory and it is somehow reflected in their literature. Writers and poets’ susceptibility is more than others due to their subtle and sensitive spirits. Accordingly, the current research aimed to give answer to this question: Had Khāqāni shirwani been influenced by language and culture of Azerbaijan, his living environment? The research showed that the environment and culture of Azerbaijan and its common language, namely the Turkish language, were reflected in various forms in Khāqāni’s; In addition to direct presence of thousands of Turkish words, allegories and ironies translated from Turkish, popular beliefs, Azerbaijan environment had serious impact on poet’s works and had been the basis of creating many themes and poetic pictures, to the extent that without regarding this, part of Khāqāni’s literature in his Diwān was not well interpreted and clarified.Key words: Khāqāni shirwani, Azerbaijan, Language and culture, Turkish language, Susceptibility