نگرشی به مقوله « لفظ و معنا » در سبک هندی (با تاکید بر اشعار صائب)

اعتقاد به اصالت «لفظ» یا «معنا» یکی از موضوعات بحث‌انگیز در سنّت ادبی و بلاغی ما بوده است؛ این‌که در شکل‌گیری آثار هنری، باید اعتبار و برجستگی را از آنِ شکل و صورت دانست یا محتوا، در طول اعصار و قرون، بحث درازدامنی را در میان طرفداران این دو دیدگاه به بار آورده است. این کشمکش پایان‌ناپذیر در عصر صفویّه یعنی دورۀ اوج و شکوفایی نقد ادبی و دانش سبک‌شناختی با نکته‌سنجی و دقت نظر و عمق دانش ناقدان ادبی تداوم می‌یابد؛ علاوه‌ بر آن در شعر سبک هندی نیز که یکی از مهم‌ترین عرصه‌های مباحث بلاغی، نقد ادبی و سبک‌شناسی بوده است، در کنار بسیاری از مسائل جدّی و تازۀ ادبی، توجّه به اصالت «لفظ» یا «معنا» جلوۀ ویژه‌ای دارد. اگر در اشعار صائب، بلیغ‌ترین شاعر سبک هندی، مفاهیمی چون «لفظ پاکیزه»، «لفظ غریب»، «لفظ پرداخته»، «معنی تازه»، «معنی نازک»، «معنی بیگانه»، «معنی رنگین» و «توامانی لفظ و معنی» با بسامد بسیار بالایی دیده می‌شود، گذشته از اهمیّت موضوع برای شاعر، نباید از مضمون‌سازی و ایجاد روابط تناظری پیچیده و اعجاب‌آور او با این مفاهیم غافل باشیم. این پژوهش ضمن اشاره به سابقۀ بحث اصالت «لفظ» یا «معنا»، تحلیلی است از رویکرد سه‌گانۀ صائب در این موضوع که اغلب از خلق مضمون‌های غریب و باریک خالی نیست.

The analysis of conception of Saeb ’Form’ and ’Meaning’ in poem

Belief in the originality of firm or meaning is one of the important subjects in the world of rhetoric and our literary tradition. Should we know the importance of the formation of works of art from the Form or Form or from the Meaning (content)? which has made a long struggle between the supporters of these two approaches.This endless conflict during the time of Safaviyeh namely the peak and splendor of the literary criticism and stylistics with the attention and the deep knowledge of literary critics is being surprisingly continued. Besides in the Hindi style poem which has also been the most important field of rhetorical subjects and criticism and stylistics, in addition to many other important and new literary subjects, the attention to the originality of form or meaning is glaringly displayed. If in the poems of Saeb, the most rhetorical and fluent poet of Hindi Style, the subjects like: pure form, unfamiliar form, polishing form, new meaning, delicate meaning, strange meaning, florid meaning, using form and meaning jointly, are seen frequently.