ساختارهای ترکیبی اسمی زبان فارسی و کلمات مرکّب م. امید

زبانهای زنده همواره ناگزیر از تولید کلمات جدید هستند. یکی از فرایندهای واژه‌سازی در  برخی از زبان ها ترکیب عناصر بسیط یا مشتقّ با یکدیگر و ایجاد واژۀ مرکّب است. از آنجا که کلمات بسیط و فرایند اشتقاق تنها بخشی از نیاز واژگانی را برآورده می‌کند، گویشوران زبان همواره ناگزیر از ساخت کلمات مرکّب با استفاده از عناصر موجود و الگوهای ترکیبی آن زبان هستند. این الگوهای زبان دارای قواعد و قوانین خاصّی هستند و هر زبان بر اساس ساختارهای نحوی و پیشینۀ تاریخی خود از آنها بهره می گیرد. از این رو هیچ دو زبانی، حتّی دو زبان خواهر و یا دو زبانی را که یکی از دیگری منشعب شده، نمی توان یافت که قواعد ترکیبی عیناً مشابهی داشته باشند. در میان شاعران معاصر، مهدی اخوان‌ ثالث با دستیابی به توانش زبانی کاملی از زبان فارسی، تعداد کثیری از کلمات مرکّب را ایجاد کرده و در شعر خود به کار برده است. این توانایی، که حاصل غور و استقصاء او در متون ادبیِ قدیم و جدید فارسی است، باعث شده که کلمات مذکور دارای ساختاری به‌اسلوب و منطبق با قواعد ترکیب‌سازی در زبان فارسی باشند. تاکنون پژوهشی در مورد انواع ساختهای مختلف به کار برده شده در ترکیب‌سازی اخوان انجام نشده است. در این نوشتار با استخراج کلمات مرکّب از چند دفتر شعر این شاعر به دسته‌بندی این کلمات به لحاظ ساختاری و بررسی میزان اقبال او بر ساختهای مختلف ترکیبی پرداخته شده است.

Persian Compound Structures and M. Omid’s Compounds

Compounding is one of the prosesses of wordformation in some languages. Because simple words and derivatives satisfy just a part of the speakers’ need of vocabulary, the speakers are forced to make compound words using the available language elements and compounding patterns. These patterns always have certain rules and criterions and each language uses them in it’s syntactic structures and historical backgrounds. Hence, no two languages, even two sibling languages or those that one of them is derived from the other one, can be found to have the same rules of compounding. Among the Persian contemporary poets, Mehdi Akhavansales with the full knowledge of Persian language, has created a large number of compound words and used them in his poetry . This knowledge, which is the product of scrutinizing the old and new Persian literary texts has resulted in the words being structured in accordance with the rules of compounding in Persian language. So far, no research has been carried out on the various types of Akhavan’s compounds. In this research by extracting compound words from several books of this poet, these words are categorized structurally and the poet’s approach to the structures are evaluated.