تحلیل انگاره تبدّل صفاتی انسان به فرشته در اندیشه هجویری

در اندیشۀ عارفان مسلمان، تبدّل صفاتی انسان، یک انگارۀ کلیدی است که محور تبیین بنیادی‌ترین مباحث تصوف، ازجمله چیستی انسان و کیفیت سلوک او به شمار می‌رود. پیش از هجویری، مفهوم انسان، بارها، به‌صورت برزخ نامتعینی، میان حیوان و فرشته، تعریف شده است که در این میان، انسان، با فنای صفات بشری، از حد حیوانی فاصله می‌گیرد و به ساحت فرشتگانی نزدیک می‌شود. با‌این‌حال، همگرایی دو مفهوم انسان و فرشته، به‌مرور و در روند یک سیر تاریخی تکوین می‌پذیرد‌. در این تکوین تاریخی، هجویری نقطه عطف مهمی به شمار می‌رود که انگارۀ تبدّل صفاتی انسان به فرشته را برای نخستین بار، در قالب یک ساختار منسجم نظری، صورت‌بندی می‌نماید. در آثار صوفیان، داستان قرآنی یوسف (ع) و زنان مصر، مکرراً، به‌مثابه بستری روایی، در جهت تبیین مسئلۀ تبدیل صفات بشری به کار رفته است. پژوهش حاضر، با هدف نمایان ساختن یک سیر تحول تاریخی از انگارۀ تبدّل صفاتی انسان به فرشته، به تحلیل و مقایسۀ تاریخی روایت مذکور، در آثار صوفیان پیش و پس از هجویری، پرداخته است. همچنین، این پژوهش، بر آرای هجویری، به‌عنوان یک نقطۀ گذار مهم در تحول تاریخی این انگاره، تاکید دارد.

Analysis of the Idea of Conversion of Human Attributes in Hujwiri`s Thoughts

In the thoughts of Muslim mystics, converting of human attributes, is considered as a key idea, which is the basis for the explanation of further fundamental topics like: The identity of human and the quality of his mystical conduct. Before Hujwiri, the concept of Human being, frequently, has been described as an unknown isthmus between the Animal and the Angel. In the meantime, the Human, by annihilating of his attributes, takes distance from the being of the Animal and gets closer to the concept of the Angel. However, the conceptual convergence between the Human and the Angel, only, evolves over a historical process. During this historical evolution, the thoughts of Hujwiri plays as a milestone, because, for the first time, he formulates the idea of Converting Human Attributes to Angels, in the form of cohesive structure. In Sufias’ compilations, the story of Joseph (The Prophet) and the Egyptian women, which origins from Quran, has been used frequently as a narrative context, in order to provide an explanation about the matter of converting of Human attributes. The present Article, plans to provide a historical analysis to reveal the path of evolution of the idea of Converting Human Attributes to Angels. Therefore, with an analytical and historical comparative approach, it studies the mentioned narration, throughout various Sofia’s work, before and after Hujwiri. Also, this analysis is centered on Hujwiri’s thoght, as an important turning point during the historical evolution of this idea.