بررسی و تحلیل ساختار و محتوای قصاید شهریار

قصیده فارسی که تا پایان قرن ششم یک دوره درخشان و شکوفایی را پشت سر نهاده بود، از قرن هفت به بعد رو به افول نهاد و از معیارهای اصیل خود دور شد. اما در دوره مشروطیت، تحت تاثیر تحولات خاص اجتماعی، این نوع شعر با معیارهای اصیل و سنتی خود احیا شد. موضوع مقاله حاضر، بررسی ساختار و محتوای قصاید شهریار است. می‌توان گفت که شهریار هرچند ادامه‌دهنده بسیاری از سنت‌های شعر کلاسیک فارسی است، اما در قصیده، به دنبال هنجارها و معیارهای قدما نیست و به دلیل ویژگی‌های خاص شخصیتی، زبان قصاید او نرم و تغزلی است. با اینکه برخی از قصاید او با قصاید اساتید قدما پهلو می‌زند، اما باید گفت که قصیده شگرد اصلی او نیست، بلکه شهریار قصیده را صورت خشنی از شعر می‌داند. مهم‌ترین ویژگی قصاید شهریار، مانند دیگر اشعار او،  واقع‌نگاری و صدق تجربه عاطفی است. این ویژگی در قصایدی با زمینه تغزلی و عاطفی، همراه با تخیل بدیع و توصیفات رمانتیک، نوعی قصیده جدید را به وجود آورده که پیش از شهریار سابقه نداشته است. قصاید شهریار از حیث موضوع بسیار متنوع است اما با توجه به موضوعات غالب، می‌توان این قصاید را به چند دسته تقسیم کرد: 1. قصاید مدحی که شامل اخوانیات، مراثی و قصاید اجتماعی است. 2. قصاید دینی و توحیدی 3. قصاید تغزلی 4. قصاید انقلاب اسلامی.

An Analysis of the Structure and Themes of Shahriar’s Qasidas

Qasida as a genre of Persian poetry flourished up to the late 6th century AH, and the 7th century AH marked the beginning of a period of its temporal decline. Inspired by certain social developments, however, this poetic form revived in the Constitutional Period with its authentic, traditional norms. The present work is a structural and thematic analysis of the qasidas by Shahriar. Though Shahriar echoes many of the traditions of the classic Persian poetry, he does not arguably seek to follow the earlier norms and conventions as far as qasida is concerned. Due to his peculiar character, his qasidas employ a soft, lyric language. Though some of his qasidas do hold a candle to the relevant classic works, one should note however that qasida is not the major concern for him as he deems it as a rough poetic form. As with his other poems, the most important feature characterizing Shahriar’s qasidas is factography and expression of true, personal emotional experience. In qasidas with lyrical and emotional themes, this very feature has coupled with innovative fantasy and romantic descriptions to give birth to a new class of qasida unprecedented in the history of Persian literature. Shahriar’s qasidas fall in a wide array of thematic groups, but they can be split into the following categories in terms of the most prevailing purports: 1) panegyric, including Ikhwäniyät (brotherly poems), elegies, and social; 2) religious and monistic; 3) lyric; and 4) those dealing with the Iranian Islamic Revolutio