نقش مولفه های منظر حسی در کیفیت محورهای مجهز محلی ( مطالعه موردی: محور علیقلی آقا در اصفهان)

شهر و فضاهای شهری افزون ­بر جلوه­های بصری حاوی ویژگی­های محسوس دیگری هستند که می­­­­­­­­توانند با تحریک حواس مخاطب، منشا برانگیختگی احساسات و شکل­گیری خاطرات گردند. در­گذشته کیفیت‌های ناشی­ از محرک­های ‌حسی مانند بوی نان تازه، ادویه و عطر، صدای سم اسب و چرخ گاری، صدای چکش مسگرها در محلات و بازارهای تاریخی به کالبد فضاهای شهری روح می‌بخشیدند. درحالی که منظر­حسی در کالبد بی‌جان شهرهای امروزی متاثر ­از بوی دود و صدای بوق خودروها و مدرنیته شهری رنگ باخته‌ است. از­ طرفی به­ دلیل تسلط و تفوق حس بینایی در فرایند ادراک، دریافت­های ناشی­از دیگر محرک­های حسی همچون صداها، بوها، مزه‌ها و نمودهای حس ­زمان با ‌وجود نقش با­­ اهمیت خود در کیفیت­­ بخشی به فضای شهری و ایجاد فضای یاد و خاطره، کمتر مورد ­توجه برنامه­ریزان و طراحان قرار می­گیرند؛ در­ حالی که یکی­­ از راه‌های ارتقای کیفیت فضاهای شهری، افزایش غنای حسی محیط به­ منظور به ‌کارگیری تمامی حواس با­ هدف ایجاد جذابیت، افزایش شمولیت و امکان فعالیت برای همه اقشار اجتماعی، سنی، جنسی و افراد کم­توان از ‌­نظر ادراک و حواس مانند افراد نابینا، ناشنوا و معلول می‌باشد. این مقاله ضمن تبیین رویکرد منظر‌حسی، تاثیر مولفه­های آن ­را بر کیفیت محورهای مجهز محلی مورد­ بررسی قرار می‌دهد. این تحقیق از ­نوع مطالعه موردی است که با راهبرد همبستگی انجام شده است. محور علیقلی­آقا از‌ جمله محورهای تاریخی و مراکز محله‌ای فعال در شهر اصفهان می‌باشد که از دیرباز به‌ دلیل دارا‌ بودن عناصری چون مادی، بازارچه، مسجد و حمام، محوری پویا و سرزنده، دارای کیفیت‌های فضایی و نسبتاً پاسخگو به نیازها و حواس مختلف ساکنان بوده؛ هرچند امروزه این کیفیت­ها رو ­به افول هستند. در­این مقاله پس­از تبیین عناصر و کیفیت­های منظر‌حسی، معیارهای ارزیابی کیفیت محورهای محلی با رویکرد منظر­حسی در چهار‌ سطح استخراج شد. سپس بر‌اساس معیارهای سطح چهارم‌ (شاخص‌ها)، پرسشنامه طبق طیف هفت­گزینه‌ای لیکرت تنظیم گردید و با­‌ استفاده ‌از تکنیک‌های مشاهده میدانی، نقشه‌برداری رفتاری، مطالعات حس‌گردی، صدا­گردی، مصاحبه و عکسبرداری و تحلیل رگرسیونی چند‌ متغیره سلسله‌‌ مراتبی کیفیت مولفه‌ها در محور علیقلی‌آقا مورد برداشت، ‌ارزیابی و تحلیل قرار گرفت. یافته­های تحقیق وجود رابطه معناداری را بین مولفه­های منظر‌حسی و معیارهای کیفیت محور ­محلی نشان می­دهد. از ­نظر میزان تاثیرگذاری مولفه­های منظر­حسی بر کیفیت­های محور، اهمیت شاخص حس ­زمان بیش ­از دیگر شاخص‌ها می­باشد و پس­از آن به­ترتیب مناظر بساوایی، بویایی، چشایی، صوتی و منظر ­­بصری قرار دارند.