تحلیل پدیده‌ پراکنده‌رویی شهری در دامنه‌های شهرهای بزرگ (نمونه‌ پژوهش: دامنه‌های شمالی اصفهان)

پراکنده‌رویی شهری پدیده‌ای کالبدی‌ _  ‌فضایی است. نوعی گسترش افقیِ پراکنده، کم‌تراکم، جسته و گریخته و به دور از مراکز شهری که عموماً با عدم اختلاط کاربری همراه است و می‌تواند مبین اتلاف منابع و سرمایه، تهدید سلامت ساکنان شهر، آسیب‌رسانی به محیط­زیست و تمایل توسعه در حاشیه‌های شهر و تبدیل مراکز شهری به بافت‌های فرسوده‌ باشد. البته در این خصوص همه‌ صاحبنظران در مطالعاتشان در خصوص علل، الگو، تبعات و سازوکار به یکسان عمل ننموده‌اند (اوینگ، 1997؛ گالستر، 2001؛ هَس، 2003؛ دیلمن، 2004؛ آلبرتی، 2005؛ سو، 2010؛ پولیدورو، 2011؛ یو 2013؛ و مانند آن). سئوال نظری این پژوهش این است که این پدیده از چه ابعادی برخوردار است، فرایند آن کدام و از چه سازوکاری تبعیت می‌کند؟ در این رابطه شهر اصفهان به عنوان مورد پژوهش انتخاب شد؛ زیرا این شهر در سال‌های اخیر با گسترش افقی لجام گسیخته‌ای همراه بوده است که پیامدهایی اقتصادی، اجتماعی و زیست­محیطی به بار آورده است. پژوهش حاضر، با هدف تشخیص آسیب‌شناختی پهنه‌ها و فرایند پراکنده‌رویی و سازوکار آن در شهر اصفهان صورت گرفته است.  به نظر می‌رسد بیشترین میزان پراکنده‌رویی در شهر اصفهان در خارجی‌ترین نقاط محدوده‌های شمالی مناطق 7 و 14 شهرداری اصفهان و فرایند آن بر حسب فرایند اکولوژیکی‌ _ اجتماعی استقرار صنایع فلزی و غیرفلزی در حاشیه‌ شمالی شهر و شکل‌گیری پراکنده‌ سکونتگاه‌های کارگران، نقش تعاونی‌های مسکن در تامین سکونت کارکنانشان، عوامل طبیعی (کم آبی)، شبکه‌ ارتباطی و مهاجرت از مناطق روستایی و الگوی تشکیل فضایی پراکنده با عملکرد صنعتی‌، کشاورزی و مسکونی است . پاسخ به سئوال فوق و روش آزمون این فرضیه، در سه مرحله، با استفاده از تحلیل تاریخی‌ _ سیستمی و با بهره‌گیری از روش کمّی تحلیل عاملی اکتشافی بوده که منجر به شناسایی پهنه‌هایی با بیشترین میزان پراکنده‌رویی شهری و سازوکار بوده است.