بررسی ریخت-گونه شناسانه بافت های مسکونی جدید در راستای بهینه سازی مصرف انرژی اولیه (نمونه موردی: سپاهان شهر)

با پیشرفت سریع فناوری و در پی آن رشد روزافزون جمعیت شهری، توسعه‌ی محلات مسکونی امری اجتناب‌ناپذیر بوده است. ساخت‌وسازهای خارج از ضابطه، تغییرات شکلی بافت‌های شهری و عدم تطابق آن با ویژگی‌های اقلیمی، افزایش تقاضای انرژی مصرفی ساختمان‌ها را به دنبال داشته است. به‌گونه‌ای که بخش عمده‌ای از انرژی که در شهرها به مصرف می‌رسد به ساختمان‌های مسکونی تعلق دارد و یکی از عوامل تاثیرگذار بر این مسئله شکل بافت شهری است. اما اغلب پژوهش‌هایی که تاکنون در این حوزه انجام‌شده است، به بررسی اثرات شکل شهری بر مصرف سوخت حمل‌ونقل پرداخته‌اند و یا مصرف انرژی ساختمان‌ها را در مقیاس خرد ارزیابی نموده‌اند. ازآنجایی‌که عملکرد حرارتی ساختمان‌ها در مقیاس‌های فراتر از مقیاس ساختمانی متفاوت می‌باشد، این مسئله اهمیت تحلیل عملکرد حرارتی ساختمان‌ها را در مقیاس‌هایی بالاتر نظیر واحد همسایگی برای محققین روشن می‌سازد. لذا این پژوهش در پی آن است که با به کارگیری رویکرد ریخت-گونه شناسانه و سنجش مصرف انرژی اولیه گرمایشی، سرمایشی و روشنایی ریخت‌گونه‌های مختلف، به بررسی روابط بین شاخص‌های ریخت شناختی و مصرف انرژی اولیه بپردازد و بر اساس معیار انرژی اولیه، الگوهای کارآمد و ناکارآمد را شناسایی نماید.  با توجه به ماهیت کاربردی این تحقیق، روش مورد استفاده در آن توصیفی-تحلیلی است و برای یافته اندوزی از روش های اسنادی و میدانی( مشاهده، پرسشنامه)بهره جسته است. پژوهش حاضر در سه‌گام متفاوت تعریف‌شده، به‌طوری‌که نخست با مطالعات اسنادی به شرح مباحث کلیدی پرداخته، سپس بر اساس رویکرد ریختگونه شناسی و با روش میدانی، بافت مسکونی سپاهان شهر در مقیاس واحد همسایگی ریختگونه بندی شده است. در پایان نیز با مدلسازی مصرف انرژی اولیه سرمایشی، گرمایشی و روشنایی ریخت‌گونه‌های مختلف از طریق نرم‌افزار دیزاین بیلدر، نتایج بر اساس نگرش مقایسه‌ای، آزمون همبستگی و آنالیز واریانس تحلیل گردیده‌اند. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که، بین مصرف انرژی اولیه و شاخص‌های طرح چیدمان، مکان قرارگیری توده، فرم ساختمان، ارتفاع ساختمان، سطح معابر و فضاهای باز رابطه همبستگی قوی و بین مصرف انرژی اولیه و شاخص تناسبات بلوک رابطه همبستگی متوسط وجود دارد. همچنین بر اساس نتایج حاصل از تحلیل واریانس، الگوهای متداول ردیفی و الگوهای مربع شکل، به ترتیب کارآمدترین و ناکارآمدترین الگوی بافت مسکونی جدید به شمار می‌آیند. سایر الگوها نظیر گونه‌های l,i,t,h شکل ازلحاظ مصرف انرژی اولیه در سطح میانی قرار می‌گیرند و در این میان، الگوهای h شکل بهترین گزینه برای ساختمان متراکم چهار طبقه می‌باشند.