رهیافتی به تعریف «وجوه» و «نظایر» از دیدگاه قرآن‌پژوهان

«وجوه» و «نظایر» یکی از شاخه‌های علوم قرآن است که نخست به گونه پراکنده در میان تفاسیر می‌آمد و پس از چندی نگاشته‌هایی ویژه این رشته سامان گرفت. نویسندگان در این نگاشته‌ها که کمابیش آن را وجوه و نظایر می‌نامیدند، الفاظ دارای چند معنا و معانی آن‌ها، و الفاظ هم‌معنا را گرد می‌آوردند؛ اما هیچ یک مراد خود را از وجوه و نظایر روشن نکردند یا اگر چنین کردند، آیندگان بدان راه نبردند. بدین‌روی آیندگان درباره مراد این نگارندگان از وجوه و نظایر، دچار دودستگی شدند و باز از آنجا که تعریف دسته دوم که سیوطی نامورترین چهره آن‌هاست، درست برداشت نشد، این دودستگی به چنددستگی تبدیل شد. اینک خواننده امروزین با شماری از تعریف‌ها و برداشت‌های گونه‌گون و ناساز روبه‌روست و برایش روشن نیست که کدام درست است و کدام نادرست. این جستار به روش توصیفی، تحلیلی و انتقادی به روشنگری در این باره پرداخته و تعریف درست وجوه و نظایر را روشن ساخته است و آن، این است که وجوه، معانیِ قرآنیِ لفظ دارای بیش از یک معناست و نظایر، الفاظ هم‌معنا در قرآن.