تاویل‌های تمثیلی تاریخی و تخیلی از قصه آدم در تفاسیر برگزیده

قصه آدم در چند سوره از قرآن کریم بیان شده است. به طور کلی دو تفسیر از قصه آدم بیان شده است. اول تفسیر تاریخی، حقیقی و واقع‌گرایانه و دوم تفسیر تمثیلی. تفسیر تمثیلی به اَشکال مختلفی مانند فلسفی، علمی و تکوینی بیان شده است. در این مقاله به این پرسش پاسخ داده می‌شود که آیا تفاسیر تمثیلی با تاریخی بودن قصه آدم سازگار است و یا به نفی تاریخی‌نگری می‌انجامد؟ در این مقاله که به روش توصیفی ـ تحلیلی و بر اساس داده‌ها و اطلاعات حاصل از مطالعات کتابخانه‌ای نگاشته شده است، از میان تفاسیر فلسفی دو نمونه شاخص انتخاب شده است: تفسیر ابن عربی و ملاصدرا. از تفاسیر علم‌گرا نیز تفسیر المنار. تفسیر ابن عربی و ملاصدرا قصه آدم را بر نفس انسان تطبیق داده است که با آدم تاریخی جمع‌پذیر است. اما تفسیر المنار با حقیقت‌گرایی و تاریخی بودن سازگاری ندارد. در تفسیر المیزان و تسنیم بعضی از مقاطع قصه آدم به صورت تمثیل تکوینی یاد شده است. امتیاز این دو تفسیر نسبت به تفاسیر قبلی یکی در مستدل بودن تاویل تمثیلی است و دیگری در حقیقت و واقعیت داشتن تمثیل.