انسان اقتصادی از دیدگاه قرآن

مقصود از انسان اقتصادی، ابعادی از رفتارها و روحیات انسان است که در حیطه مطالعه اقتصاددان قرار دارد. از آنجا که خاستگاه این بحث، اقتصاد سرمایه‌داری است، بررسی آن در پرتو آموزه‌های اسلامی اهمیت می‌یابد. در نگاه مکتب سرمایه‌داری، انسان اقتصادی «حداکثرکننده منفعت شخصی» تعریف می‌شود. نفع شخصی به سود مادی و این‌جهانی منحصر می‌گردد و پی‌جویی آن در کنار عقلانیت ابزاری، ویژگیهای مهم آن به شمار می‌رود. این تعریف و ویژگیها، مبتنی بر مبانی جهان‌بینی غرب از جمله اصول دییسم، ناتورالیسم، فردگرایی و فایده‌گرایی است. از دیدگاه قرآن، ویژگیها و تعریف یادشده، در حقیقت «انسان اقتصادی مطرود» را شکل می‌دهد. بحرانهای اجتماعی و اقتصادی سده‌های نوزده و بیست و ادامه آنها در آغاز هزاره سوم نیز، گواه روشنی بر ناکارآمدی انسان اقتصادی مورد تایید نظام سرمایه‌داری است. آنچه در این نوشتار می‌آید، بازخوانی و نقد اختصارگونه انسان اقتصادی غرب و مبانی آن و سپس بیان تعریف و ویژگیهای انسان اقتصادی مطلوب از دیدگاه قرآن است.