جستاری در باب ایهام و آرایه‌های ایهام‌آمیز در قرآن کریم

ایهام آرایه‌ای ادبی است که با گستره معنا در سخن مرتبط است, از این‌رو در قرآن کریم که دارای لایه‌هایی معنایی است اهمیت بسزایی می‌یابد و با پدیده چند معنایی در آن پیوند می‌خورد. مقاله حاضر پژوهشی در شناخت ایهام‌آمیزی و کاربرد آرایه‌های ایهام‌آمیز در قرآن کریم است. بدین منظور نخست به مفهوم‌شناسی ایهام و مفاهیم هم‌حوزه با آن می‌پردازد و ارزش هنری و زیبایی‌شناختی ایهام را بررسی می‌کند؛ سپس به رابطه ایهام و کشف لایه‌های معنایی قرآن و نیز ارتباط آن با مباحثی از علوم قرآن می‌پردازد. نگارنده روشن می‌سازد که با وجود اهمیت ایهام در فهم قرآن، آنچه معروف است که ایهام در تفسیر متشابهات قرآن نقش برجسته‌ای دارد بی‌پایه و ناشی از اشتباه میان این اصطلاح و تخییل است. ایهام تناسب، ایهام تضادّ و ایهام توکید گونه‌هایی از ایهام است که با کاربردهای قرآنی آنها معرفی می‌گردد. همین گونه استخدام و مدح و ذمّ شبیه به یکدیگر آرایه‌های دیگری از علم بدیع هستند که آنها را در ذیل ایهام می‌توان طبقه‌بندی کرد که کاربردهای قرآنی آنها در مقاله معرفی گردیده است.