واکاوی مدارک قاعده جَبّ با تاکید بر تفسیر تسنیم

خداوند نسبت به کسانی که مسلمان می‌شوند، وعده بخشش داده است. با وجود این، افراد غیر مسلمانی که دعوت خداوند به اسلام را مورد توجه قرار می‌دهند، با مسائل گسترده‌ای از جمله دیدگاه اسلام نسبت به اعمال گذشته خویش روبه‌رو هستند. دین اسلام در این زمینه، قاعده معینی دارد که اندیشمندان مسلمان به تبیین آن پرداخته و آن را تحت عنوان «قاعده جَبّ» نام‌گذاری کرده‌اند. اما اشکالاتی که نسبت به مدارک این قاعده مطرح شده است، باعث شده که شماری از اندیشمندان اسلامی از استناد به آن خودداری کنند؛ چرا که احادیث مربوط به آن از لحاظ سندی ضعیف بوده و مستندات قرآنی و سایر ادلۀ آن نیز از حیث دلالت مورد مناقشه واقع شده‌اند. در این نوشته سعی شده با رویکرد توصیفی تحلیلی، مدارک مختلف این قاعده با تاکید بر دیدگاه‌های تفسیر تسنیم استخراج شده و در موارد لزوم مورد نقد و بررسی قرار گیرد. بر اساس یافته‌های پژوهش، ضعف سندی حدیث جَبّ با سایر ادلۀ این قاعده جبران می‌شود. مستندات قرآنی این قاعده نیز به ویژه آیه 38 سوره انفال دربردارنده مفاد این قاعده می‌باشد. سیره نبوی، عمل اصحاب و بنای عقلا نیز هر یک دلیلی مستقل و معتبر در اثبات حجیت این قاعده می‌باشند.

the analysis of the evidences of the principle “جَبّ” (islam effaces previous misdeeds) with emphasis on tafsir tasnim

one of the essential principles in analyzing human conducts is paying attention to their foundations i.e. beliefs and faith. therefore, one of the holy quran methods for exercising divine commands is to strengthen the belief concepts. the holy quran has many ordinances and commands for arranging the muslims’ social life that one of them is forbearance and forgiveness for other wrongs (faults) with honour and cheerfulness. the research issue is which belief concepts god has strengthened for encouraging muslims to forbearance (arabic: صفح) and with what analysis these concepts connect to forbearance. based on the quranic teachings belief to the ultimate power of god removes psychological barriers of forbearance such as vengeance, humiliation. faith in god’s power in creation (the creator) and the divine science results the inner acceptance of the divine ordinance about forbearance for those who are abused. also, belief in god’s forgiveness and mercy makes the believers be encouraged and felt godlikeness at the circumstance of the noble forgiveness. this paper with analyticdescriptive analysis and based on the library studies in the exegetic and quranic sources has been performed.