اعتبارسنجی قرینه‌محور روایات تفسیری از دیدگاه سید مرتضی علم‌الهدی

اعتبارسنجی روایات تفسیری از دیرباز مورد بحث بوده است. سید مرتضی علم الهدی به عنوان چهره برجسته شیعی در قرن پنجم، از جمله قرآن پژوهانی است که دیدگاه او در این باره از اهمیت خاصی برخوردار است. این مقاله که به روش توصیفی تحلیلی سامان یافته، با مراجعه به آثار سید مرتضی، رویکرد وی را در اعتبارسنجی روایات تفسیری بررسی کرده است. در نگاه آغازین به نظر می رسد از آنجا که روایات تفسیری جزء اخبار آحاد شمرده می شوند و سید مرتضی خبر واحد را بدان جهت که مفید ظن است، باعث علم و عمل نمی داند، ایشان نباید برای روایات تفسیری اعتباری قائل باشد. اما یافته های این جستار نشان از آن دارد که چنانچه خبر واحد همراه با قرائنی باشد که آن را از ظنی الدلاله بودن خارج کند، از نظر سید مرتضی می تواند در تفسیر نیز مورد استناد قرار گیرد. قرائنی همچون: وجود اخبار در مصنفات حدیثی و اصول شیعه، علم آور بودن مضمون خبر، مطابقت با ظاهر قرآن، مطابقت با حکم عقل، مطابقت با اصل عدل الهی، و اجماع امامیه می تواند روایت را از ظنی بودن خارج کند. در واقع سید مرتضی در مقابل رویکرد اعتبارسنجی راوی محور، به رویکرد اعتبارسنجی قرینه محور در ارزیابی احادیث باور دارد.

Symmetric Validation of Exegetical Narrations from the Viewpoint of Sayyid al-Murtaḍā ‘Alam al Hudá

In the narration of the invitation of folks (people) by the prophets, the praise of the people of Yunus ʿalayhi assalām (Arabic: یونس, Yūnus; Arabic synonym of Jonas or Jonah) is a fundamental difference and distinction in relation to the blame of other folks. The reason for the belief (faith) of the folk of Yunus in this study has been analyzed by the method of thematic content analysis and the use of the relation of themes in the method of discourse analysis with the thematic classification of the verses of Surah (chapter) Yunus and the expansion of the related thematic reticulated form in other verses. The findings indicate that the folks and people of all prophets, except Prophet Yunus peace be upon him, denied (were deniers, rejecters, repudiators of) the verses of God. The final notice (ultimatum) to the rejecting folks in two ways of warning and reasoning based on quantitative analysis is the dominant approach in Surah Yunus. The qualitative analyzes show that folks and people gradually turned to the position of refutation (denial) during a longitudinal (vertical, linear) correlation (relationship) of descending (Arabic: تَدَلّی, Romanized: tadallī) [descending from the top to the bottom, coming and going down] from a higher (superior) position to a lower position and what made them unbelievable was the acceptance (the adoption) of such a position against religion. The motivating factor of folks to refutation (denial) is an unhealthy social environment that has been influenced by two factors, in the first place of the behavioral pattern and in the next place, the change of mindsets has been formed by activists with intellectual and political authority under the title of Mala’a (Arabic: مَلأ, Exalted chiefs, the Highest Chiefs, the Chiefs on high). The people of Yunus are the only people in whom there is no mention of the existence of such a class, and instead the presence of an advisor scholar is mentioned in the narrations related to this people.