پژوهشی بر مفهوم هیجان در آیات قرآن کریم و رابطه آن با رشد

هدف این پژوهش، شناخت مفهوم هیجان و ارتباط آن با رشد و ارائه الگوی مفهومی از مسیر هیجان با توجه به آیات قرآن کریم، تفسیر المیزان و اصول حکمت متعالیه است. روش این پژوهش، تحلیل مفهومی است. یافته‌ها نشان می‌دهد که قلب آدمی جایگاه هیجان است و قساوت قلب می‌تواند در عدم دریافت عواطف و ادراک معانی حق موثر باشد. همچنین برخی از هیجان‌ها مربوط به مقام ادراک و بعضی در مقام اظهار و عمل بروز می‌یابند. برخی از انواع هیجان میان افراد رشدیافته و غیر آن یکسان هستند؛ در حالی که برخی از هیجان‌ها تنها به گروه خاصی از افراد اختصاص دارند. بنا بر آیات و تفاسیر، شدت هیجان با توجه به نوع هیجان، در پاره‌ای از موارد نشانه رشدیافتگی، و در پاره‌ای دیگر نشانه عدم رشدیافتگی است. همچنین هیجان‌ها از عوامل حفظ نفس هستند و در تعالیم اسلامی، حفظ نفس مربوط به حیات دنیوی و اخروی است. به نظر می‌رسد در زمینه بروز و کنترل هیجان علاوه بر دو صورت هوشیار و ناهوشیار، صورت سومی نیز قابل تصور است که خداوند به واسطه رسیدن فرد به مقام ایمان و تقوا و مانند آن، هیجانی را به فرد افاضه و یا در او کنترل می‌نماید و در مقابل، برخی هیجانات منفی را بر کفار و مشرکان وارد می‌نماید که در حقیقت، نتیجه کفر و شرکی است که ورزیده‌اند.

A Study on the Concept of Emotion in the Verses of the Holy Quran and Its Relationship with Growth

The purpose of this study is to understand the concept of emotion and its relationship with growth and to present a conceptual model of the path of emotion according to the verses of the Holy Quran, Tafsir alMizan (exegesis of the Quran, the balance in Interpretation of Quran) and the principles of transcendent theosophy. The method of this research is conceptual analysis. Findings show that the human heart is a place of emotion and cruelty of the heart can be effective in not receiving emotions and perceptions of the meanings of truth. Also, some emotions are related to the position of perception and non adults to the position of expression and action. Some types of emotion are the same between adults and others, while some emotions are specific to a specific group of people. According to verses and exegesis, the intensity of emotion according to the type of emotion in some cases is a sign of maturity and in others it is a sign of lack of maturity. Also, emotions are one of the factors of selfpreservation and in Islamic teachings, selfpreservation is related to worldly and otherworldly life. It seems that in the field of expression and control of emotion, in addition to both conscious and unconscious forms, a third form is conceivable that God invests (imparts) or controls emotion to a person through reaching a position of faith and piety (righteousness, Godfearing) and the like. On the other hand, it inflicts some negative emotions on the infidels (kuffār) and polytheists, which is in fact the result of their disbelief and polytheism.