پژواک وحی در چکامه‌های ولایی کمیت بن زید اسدی

قرآن کریم همواره سرچشمه الهام هنری و آفرینش‌های ادبی عربی‌سرایان است. در یک نگاه کلی، تاثیرپذیری از این کتاب آسمانی دو لایه دارد: فکری و زبانی. روش بینامتنی یکی از شیوه‌های مناسب برای رصد این تاثیر زبانی و فکری است. بر پایه این روش، هیچ اثر بشری خودبسنده نیست، بلکه باید آن را امتداد آثار پیشین دید. متن‌ها و پدیدآورندگان آن‌ها، در داد و ستد فکری و زبانی با یکدیگرند. هدف این نوشتار توصیفی تحلیلی، آشنایی با دیدگاه‌های شاعر نامدار شیعی کمیت بن زید اسدی (م. 126 ق.) درباره رخدادهای جامعه اسلامی و تحلیل قرآنی آن‌هاست. از این رو به بررسی بینامتنیت مفهوم و پیشینه آن در ادبیات عربی و نیز گونه‌های آن اشاره شده است و پس از معرفی مختصر القصائد الهاشمیات، جلوه‌های بینامتنیت مستقیم و غیر مستقیم در نمونه‌های شعری کمیت بررسی و تحلیل شده‌اند. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که دو گونه بینامتنیت قرآنی مستقیم و غیر مستقیم در القصائد الهاشمیات دیده می‌شود. شاعر، هم از ساختارها و ترکیب‌های قرآنی بهره جسته و هم از گفتمان و جهان‌بینی قرآن. کمیت در پرتو قرآن به مثابه یک شاعر متعهد و مکتبی و به انگیزه نشر و پاسداری از تفکر شیعی با تمرکز روی موضوعاتی همچون: امامت، ولایت، یادآور شدن فضایل خاندان عصمت و طهارتm ، شفاعت و نیز افشاگری انحراف‌های حاکمان وقت، رسالت خویش را با همسان‌سازی کردار آنان با مظاهر استبداد در قرآن به انجام رسانیده است.