پتانسیل تولید و تحمل به خشکی کلکسیون داخلی و خارجی گلرنگ در سه منطقه ایران

اگرچه گلرنگ پراکنش خوبی در ایران دارد، لیکن مرکز تنوع آن در بسیاری از کشورهای آسیایی و اروپایی به خصوص مناطق خشک جهان نیز گزارش شده است. در این پژوهش به منظور ارزیابی واکنش 15 ژنوتیپ داخلی و 42 ژنوتیپ خارجی گلرنگ به تنش خشکی در سه منطقه نجف آباد (اصفهان)، جیرفت و جوپار (کرمان)، ژنوتیپ ها به صورت طرح لاتیس تحت شرایط رطوبتی معمول و تنش خشکی مورد بررسی قرار گرفتند. اعمال تنش خشکی در مرحله تکمه دهی و بعد از آن در 85 درصد تخلیه رطوبتی از خاک انجام شد. نتایج نشان داد تنش خشکی موجب کاهش معنی دار بیشتر صفات از جمله عملکرد دانه (30/20درصد)، عملکرد روغن (32/28 درصد)، محتوای روغن دانه (54/3 درصد)، تعداد طبق در بوته (16/77درصد)، تعداد دانه در طبق (16/04 درصد) و ارتفاع بوته (4/43 درصد) شد. تنش خشکی در مناطق نجف آباد و جوپار روی صفت تعداد دانه در طبق تاثیر معنی دار نداشت اما در منطقه جیرفت باعث کاهش معنی دار این صفت شد. به طوری که عملکرد دانه نیز در جیرفت کمتر از دو منطقه دیگر بود. براساس تجزیه به مولفه های اصلی برای شاخص های مختلف حساسیت و تحمل به تنش خشکی، ژنوتیپ شماره 29 (pi 657800) از مصر در هر سه منطقه جزء متحمل ترین ژنوتیپ ها به تنش خشکی محسوب شد. همچنین متحمل ترین ژنوتیپ ها به تنش خشکی در منطقه نجف آباد ، جیرفت و جوپار به ترتیب ژنوتیپ های شماره 37 (pi 657820) از اردن، 31 (cart 64) از اسلواکی و 4 (pi 239707) از ترکیه بودند. اغلب ژنوتیپ های ایرانی دارای محتوای روغن دانه بالا (بیش از 30 درصد) بودند. وجود ژنوتیپ های متحمل و با عملکرد بالا در بین ارقام خارجی در ژرم پلاسم مورد مطالعه می تواند منبع ژنی مفید را برای اصلاح ارقام داخلی با ویژگی های مطلوب از جمله محتوای روغن دانه بالا فراهم کند. همچنین امکان یافتن ژنوتیپ های پایدار در این کلکسیون جهانی نیز وجود دارد.

Yield Potential and Drought Tolerance of Some Domestic and Foreign Varieties of Safflower in Three Regions of Iran

Although safflower is widely distributed in Iran, other diversity centers have also been reported in many Asian and European countries, especially arid regions of the world. In this research 15 domestic and 42 exotic safflower genotypes were evaluated for drought tolerance in three locations of Najafabad (Isfahan), Jiroft and Jopar (Kerman), using a lattice design at normal and drought stress conditions. Water stress was applied at budding stage and depletion of 85% of available soil water. Results showed that drought stress significantly decreased most of the traits, including seed yield (30.20%), oil yield (32.28%), oil content (3.54%), number of capitulums per plant (16.77%), number of seeds per capitulum (16.04%) and plant height (4.43%). Drought stress did not significantly affect number of seeds per capitulum in Najafabad and Jopar locations but significantly decreased it in Jiroft location, leading to a lower seed yield in Jiroft compared to two other locations. According to principle components analysis based on droughttolerance/susceptibility indices, genotype number 29 (PI 657800) originating from Egypt was identified as the most drought tolerant genotype across all three locations. Moreover, genotypes number 37 (PI 657820) originating from Jordan, 31 (CART 64) originating from Slovakia and 4 (PI 239707) originating from Turkey were the most drought tolerant genotypes in Najafabad, Jiroft and Jopar, respectively. Generally, domestic genotypes had high oil content (more than 30%). The exotic tolerant genotypes with high and sustainable yield in this germplasm can provide useful gene pool for breeding of domestic genotypes with desirable traits such as high oil content. Also, there is the possibility to find stable yielding genotypes in this worldwide collection.