تجزیه ژنتیکی صفات مرتبط با عملکرد دانه در برنج

به‌منظور تعیین نوع عمل ژن‌ها و برآورد وراثت‌پذیری صفات مرتبط با عملکرد دانه در برنج، شش ژنوتیپ برنج به اسامی هاشمی، واندانا، کادوس، حسنی، شاه‌پسند و ‘ ir36 ’به صورت دای‌آلل کامل در سال زراعی 1389 تلاقی داده شدند. والدین و بذور 1f به‌دست آمده (مجموعاً 36 تیمار) در سال زراعی 1390 در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی موسسه تحقیقات برنج کشور (رشت) کشت شدند و صفات مرتبط با عملکرد شامل عملکرد دانه، تعداد خوشه در بوته، تعداد خوشه‌چه در خوشه، وزن هزار دانه، ارتفاع بوته، طول خوشه و مساحت برگ پرچم مورد ارزیابی قرار گرفتند. بررسی اثر ژن‌ها براساس تجزیه گرافیکی هیمن، نشان‌دهنده‌ی حضور اثرات غالبیت ناقص در کنترل صفت وزن هزار دانه بود، اما سایر صفات مورد بررسی تحت ‌تاثیر اثرات غالبیت کامل تا فوق غالبیت ژن‌ها بودند. وراثت‌پذیری عمومی صفات بین 91/54% برای صفت مساحت برگ پرچم تا 84/99% برای صفت ارتفاع بوته و وراثت‌پذیری خصوصی صفات بین 04/26% برای صفت طول خوشه تا 68/88% برای صفت وزن هزاردانه متغیر بود. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که برای اصلاح جمعیت مورد مطالعه از نظر بعضی از صفات نظیر وزن هزاردانه می‌توان از اثر افزایشی ژن‌ها استفاده نمود، اما برای صفات دیگر استفاده از پدیده هتروزیس و روش تولید هیبرید روش مناسبی برای اصلاح جمعیت خواهد بود.