ارزیابی شاخص‌های کارآیی نیتروژن در تناوب‌های دوگانه گندم در ایلام

به منظور تعیین مناسب ترین تناوب دوگانه و میزان نیتروژن از نظر شاخص های کارآیی نیتروژن در سال زراعی 92 - 1391 در ایلام آزمایشی به صورت کرت های خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار اجرا شد. فاکتور اصلی در 6 سطح شامل گیاهان (پرکو، بوکو، شبدر برسیم، تربچه روغنی و ترکیب سه گیاه رامتیل، فاسلیا، شبدر برسیم) و آیش و فاکتور فرعی کود نیتروژن در چهار سطح (صفر، توصیه کودی، 50% کمتر و 50% بیشتر از توصیه کودی) در نظر گرفته شد. بیشترین و کمترین عملکرد اقتصادی به ترتیب به تناوبپرکو گندم و تناوب آیش: گندم تعلق داشت. نتایج آزمایش نشان داد که تناوب زراعی و کود نیتروژن دار و اثر متقابل آنها تاثیر معنی داری بر کارآیی جذب، بهره وری و مصرف نیتروژن داشت. بیشترین و کمترین کارآیی مصرف نیتروژن به ترتیب در تناوب تربچه روغنی گندم ( 24.63 کیلوگرم بر کیلوگرم) و تناوب آیش گندم ( 10.29 کیلوگرم بر کیلوگرم) مشاهده شد، بالا بودن کارآیی مصرف نیتروژن در تناوب تربچه روغنی گندم ناشی از کارآیی بهره وری بالای نیتروژن در این تناوب بود. بیشترین و کمترین کارآیی بهره وری نیتروژن به ترتیب در تناوب تربچه روغنی گندم ( 25.56 کیلوگرم بر کیلوگرم) و آیش گندم ( 15.09کیلوگرم بر کیلوگرم) مشاهده گردید. تناوبپرکو گندم با مصرف نیتروژن در حد توصیه کودی برای گندم به علت عملکرد اقتصادی و کارآیی مصرف و جذب نیتروژن بالا، مناسب تر از سایر تناوب ها ارزیابی شد.

Study of Nitrogen Use Efficiency Indices in the Double Cropping Rotations of Wheat (Triticum aestivum L.) in Ilam

This study was carried out under temperate climate condition of Ilam province, Iran, during 20122013 growing season to determine the suitable crop rotation for enhancing nitrogen uptake, utilization, and use efficiency of wheat. A two factor experiment was laid out as split plot arrangement (RCBD) with four replications. The main plots consisted of 6 presowing plant treatments (control, Perko, Buko, Clover, Oilseed radish and combination of three plants Ramtil, Phaselia, Clover), and subplots were allocated to four levels of nitrogen fertilizer (Zero, conventionally recommended fertilizer, 50% lower and 50% higher than the recommended fertilizer). Results showed that nitrogen use efficiency (NUE), nitrogen uptake efficiency (NUpE), nitrogen utilization efficiency (NUtE) and nitrogen efficiency ratio (NER) in wheat were significantly affected by crop rotation and nitrogen fertilizer and their interaction. The lowest and highest nitrogen use efficiencies were achieved in oilseed radishwheat and fallowwheat rotations. The greatest nitrogen use efficiency in oilseed radishwheat was due to high utilization efficiency of nitrogen in the rotation. The greatest and smallest nitrogen utilization efficiencies (NUtE) were observed in oilseed radishwheat and fallowwheat rotations, respectively. Perkowheat rotation with application of nitrogen at the conventional level for wheat brings about an acceptable economic yield and high nitrogen uptake and use efficiency and seems to be advantageous to other rotations.