ارزیابی ویژگی‌های مورفولوژیک و صفات مرتبط با خوابیدگی بوته در ارقام اصلاح‌‌شده برنج (oryza sativa l.)

به منظور ارزیابی ویژگی های مورفولوژیک مرتبط با خوابیدگی بوته و مقایسه ارقام اصلاح شده برنج از نظر مقاومت به خوابیدگی بوته، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1391 در موسسه تحقیقات برنج کشور (رشت) طراحی و اجرا شد. ارقام مورد آزمایش شامل شش رقم برنج اصلاح شده (کادوس، خزر، گوهر، درفک، سپیدرود و دیلم) و رقم بومی هاشمی (حساس به خوابیدگی به عنوان شاهد) بود. صفات مورد بررسی شامل، ارتفاع بوته، طول ساقه و میانگره ها، قطر، ضخامت، سطح مقطع، نسبت وزن تر و وزن خشک میانگره به طول میانگره، مقاومت به شکستگی، گشتاور خمشی و شاخص خوابیدگی میانگره سوم و چهارم و مقاومت فشاری بوته بودند. در بین ارقام مورد مطالعه، رقم خزر با دارا بودن بیشترین مقدار ضخامت میانگره سوم و چهارم (به ترتیب 4.11 و4.26 میلی متر)، قطر متوسط میانگره سوم و چهارم (به ترتیب 8.33 و 9.46 میلی متر)، سطح مقطع میانگره سوم و چهارم (به ترتیب 9 40.96 و 52.32 میلی متر مربع) و نسبت وزن تر به طول میانگره سوم و چهارم (به ترتیب 301.48 و 444.15 میلی گرم بر سانتی متر) و نسبت وزن خشک به طول میانگره سوم و چهارم (به ترتیب 49.46 و 50.38 میلی گرم بر سانتی متر) و به دنبال آن با دارا بودن بیشترین مقاومت به شکستگی میانگره سوم و چهارم (به ترتیب 14.43 و 20.87 نیوتن)، مقاوم ترین ژنوتیپ در بین ارقام ارزیابی شد. در این آزمایش رقم خزر در مقایسه با سایر ارقام اصلاح شده بیشترین میزان ارتفاع (121 سانتی متر) را دارا بود. با توجه به همبستگی بالای صفات ضخامت، قطر متوسط، سطح مقطع و نسبت وزن تر و وزن خشک در واحد طول میانگره با مقاومت به شکستگی میانگره و مقاومت فشاری بوته، به نظر می رسد این صفات می توانند شاخص هایی غیر مستقیم جهت انتخاب ارقام با مقاومت بالا به خوابیدگی بوته باشند.

Evaluation of Lodging-Related Morphological Characteristics in Improved Rice (Oryza sativa L.) Cultivars

In order to evaluate the morphological characteristics and lodgingrelated traits and comparison of improved cultivars of rice plant resistance to lodging, a field experiment was carried out in randomized complete block design with three replications in 2012 at the Rice Research Institute of Iran )Rasht(. Rice cultivars were Kadus, Khazar, Gohar, Dorfak, Sepidrood and Deylam and local rice cultivar (Hashemi susceptible to lodging as a control). Plant height, stem length, internode length for the first, second, third and fourth internodes, diameter, thickness and cross section area of third and fourth internodes, ratio of fresh weight and dry weight of third and fourth internodes to internode length, breaking resistance, bending moment and lodging resistance of third and fourth internodes and pushing resistance were examined. Khazar cultivar with greater thickness of third and fourth internodes (4.11 and 4.26 mm), diameter of third and fourth internodes (8.33 and 9.46 mm), cross section area of the third and fourth internodes (40.96 and 52.32 mm2) and ratio of fresh weight of third and fourth internodes to internode length (301.48 and 444.15 mg.cm1) and ratio of dry weight of third and fourth internodes to internode length (49.46 and 50.38 mg.cm1), breaking resistance of the third and fourth internodes (14.43 and 20.87 N, respectively) was found to be the most resistant cultivar. Khazar cultivar with a plant height of 121 cm was found to be the tallest among all studied cultivars. Considering the strong correlation found between thickness, stem diameter, cross section area of third and fourth internodes and ratio of fresh weight and dry weight of third and fourth internodes to internode length with breaking resistance and pushing resistance, it seems that these traits could be considered as indirect indices in selection for higher resistance of rice cultivars to lodging.