اثر تاریخ کاشت بر تحمل به تنش سرما در ژنوتیپ ‌های جو پاییزه و بهاره

جهت ارزیابی تحمل به تنش سرما در بیست ژنوتیپ جو آزمایشی تحت شرایط مزرعه‌ای با طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تاریخ کاشت 15 مهر، 15 آبان و 15 آذر در سال زراعی 90-1389 در ایستگاه ساعتلو مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی اجرا شد. هم‌چنین روی همان ژنوتیپ‌ها آزمایش دیگری تحت شرایط گلخانه‌ای در قالب طرح کاملاً تصادفی انجام گرفت. در مراحل دو، چهار و شش برگی تنش سرما تا 25- درجه سلیسیوس اعمال شد. صفات 50 درصد بوته‌های مرده (50lt)، نشت یونی، ماده خشک تک بوته اندازه‌گیری و از جوانه انتهایی عکس‌برداری شد. نتایج آزمایش مزرعه‌ای نشان داد که تفاوت آماری معنی‌داری برای صفات ارتفاع بوته، تعداد سنبله در مترمربع، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و ماده خشک کل بین سطوح مختلف تاریخ کاشت، ژنوتیپ و اثر متقابل آنها وجود داشت. ژنوتیپ‌‌های با تیپ رشد پاییزه با عملکرد دانه 4250 کیلوگرم در هکتار نسبت به تیپ رشد بهاره با 4190 کیلوگرم در هکتار از مقدار بیشتری برخوردار بود. تفاوت آماری معنی‌داری برای صفات ماده خشک تک بوته و نشت یونی در مرحله چهار و شش برگی تحت شرایط گلخانه‌ای دیده شد. ژنوتیپ 1 با تیپ رشد پاییزه با کمترین دامنه تغییرات و انحراف معیار برای صفات عملکرد دانه، ماده خشک کل و 38- = 50lt درجه سلسیوس، از نشت یونی نسبتاً پایینی برخوردار بود. در مقابل ژنوتیپ‌های 5، 10 و 14 با تیپ بهاره و داشتن انحراف معیار و دامنه تغییرات بیشتر، 50lt بین 18- تا 27- درجه سلسیوس و نشت یونی 25 تا 33 میکروزیمنس بر متر به‌عنوان ژنوتیپ‌های حساس به تنش سرما شناسایی شدند. در تجزیه رگرسیون صفات وزن هزار دانه، ماده خشک کل در مدل نهایی باقی ماندند. تجزیه خوشه‌ای نشان داد که ژنوتیپ‌های 2، 18، 1، 17 و 19 به‌عنوان ژنوتیپ‌های برتر شناخته شدند. در تجزیه به مولفه‌های اصلی چهار مولفه 80 درصد تغییرات کل را تبیین نمودند و مولفه اول با 26 درصد از کل تغییرات به‌عنوان مولفه عملکرد برای گزینش ژنوتیپ‌ها برای بهبود عملکرد دانه دارای اهمیت بیشتری بود. در نهایت عملکرد دانه ژنوتیپ‌های جو با تیپ رشد پاییزه و بهاره تحت تاثیر تاریخ کاشت قرار گرفت.